Bà Vương, 48 tuổi ở Trung Quốc, sau khi nghỉ hưu, niềm vui lớn nhất là nghiên cứu các món ăn gia đình. Bà thường nói: “Gia vị là linh hồn của món ăn”. Hai “vũ khí bí mật” của bà là muối mỏ giàu i-ốt và mì chính, thứ khiến món ăn “ngon đến mức nhăn mày nhíu mắt”.
Tháng trước, trong buổi kiểm tra sức khỏe dành cho cán bộ nghỉ hưu, bác sĩ siêu âm đã dừng lại rất lâu ở cổ bà: “Tuyến giáp có một khối u 2,8 cm, hình dạng không ổn, nên làm sinh thiết ngay”.
Kết quả sau ba ngày: “Nghi ngờ ung thư tuyến giáp dạng nhú”. Khi bác sĩ hỏi kỹ thói quen ăn uống, ông nói thẳng: “Hai loại gia vị bà hay dùng có thể là ‘chất xúc tác’ khiến tuyến giáp gặp vấn đề”.
Nguy cơ từ muối giàu i-ốt
Trước đây, muối giàu i-ốt được xem là “nguồn dưỡng chất thông minh” giúp phòng thiếu i-ốt ở nhiều vùng. Nhưng nay, với thói quen ăn hải sản tăng, việc dùng muối giàu i-ốt quá mức lại trở thành rủi ro sức khỏe.
Tuyến giáp cần i-ốt để tổng hợp hormone, nhưng nhu cầu chỉ 150- 300 microgam/ngày đối với người trưởng thành. Dùng quá nhiều i-ốt lâu dài sẽ gây hiệu ứng Wolff–Chaikoff , khiến tuyến giáp tự ức chế sản xuất hormone, gây tăng sinh tế bào bù trừ, hình thành u tuyến giáp, lâu dần có thể tiến triển thành ung thư.
Mối nguy ẩn từ mì chính
Mì chính chứa glutamate natri , kích thích vị giác, làm món ăn “ngon ngất ngây”. Tuy nhiên, nghiên cứu đăng trên Tạp chí Nội tiết và Chuyển hóa Trung Quốc cho thấy glutamate có thể ảnh hưởng đến tế bào nang tuyến giáp , đặc biệt khi cơ thể thừa i-ốt, tác hại còn tăng lên.
Một khảo sát 5 năm với 5.000 người cho thấy, những người dùng >5g mì chính/ngày, tỷ lệ rối loạn chức năng tuyến giáp cao hơn 31% so với người dùng ít.
Hậu quả khi dùng lâu dài
- Rối loạn chức năng tuyến giáp: Hormone tuyến giáp điều chỉnh toàn bộ chuyển hóa. Khi tuyến giáp suy giảm, cơ thể mệt mỏi, dù ngủ đủ vẫn kiệt sức, cân nặng tăng không rõ nguyên nhân, đặc biệt ở bụng và đùi.
- Tăng nguy cơ u tuyến giáp: U tuyến giáp là sự tăng sinh cục bộ của tế bào tuyến giáp. 85-90% là lành tính, nhưng 10-15% có nguy cơ ung thư. Những người cao tuổi dùng muối giàu i-ốt và mì chính cùng lúc có tỷ lệ phát hiện u cao hơn 40% so với chế độ ăn cân bằng.
- Rối loạn hệ miễn dịch: Tuyến giáp liên quan mật thiết đến hệ miễn dịch. Dùng quá nhiều gia vị có thể gây rối loạn, dẫn đến viêm tuyến giáp tự miễn (Hashimoto) , phá hủy tế bào tuyến giáp.
Cách cải thiện
- Giảm dần lượng gia vị: Vị giác thích nghi nhanh, chỉ 2-4 tuần là quen với món nhạt hơn. Áp dụng “giảm dần theo bậc thang”: tuần đầu giảm 1/4, tuần thứ hai giảm 1/2, sau một tháng thử dùng 1/3 lượng cũ.
- Kỹ thuật nấu ăn: rắc muối vào cuối khi gần tắt bếp , giúp thức ăn vẫn đủ vị nhưng dùng ít muối. Dùng chảo chống dính giảm dầu, hạn chế gia vị.
- Xem nhãn thực phẩm: Muối và gia vị ẩn trong nhiều sản phẩm. Mì chính có thể xuất hiện dưới các tên khác: “glutamate natri”, “protein thực vật thủy phân”, “chiết xuất men”, “protein hương vị”… I-ốt ẩn trong “muối biển”, “chiết xuất tảo”… Hãy đọc kỹ nhãn trước khi mua.
- Theo dõi tuyến giáp định kỳ: Người >40 tuổi nên siêu âm tuyến giáp hàng năm. Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp nên kiểm tra từ 30 tuổi.
- Tự kiểm tra tại nhà: Mỗi tháng, trước gương, ngửa cổ, quan sát cổ có nổi cục không. Nuốt nước, quan sát cổ; dùng ngón tay kiểm tra hai bên khí quản, cảm nhận cục cứng hay đau.
Nguồn và ảnh: Sohu
