Đại biểu Quốc hội khảo sát trực tiếp cầu Sông Lô, chỉ ra loạt lỗ hổng pháp lý

Đoàn khảo sát của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội chiều qua trực tiếp xem xét tình trạng xuống cấp của các trụ cầu Sông Lô (Phú Thọ).

Việc khảo sát nhằm nắm bắt thực tiễn để hoàn thiện báo cáo thẩm tra dự thảo Luật Xây dựng 2025 và các luật khác có liên quan mà Quốc hội đang thảo luận, xem xét, thông qua tại kỳ họp 10 này.

Sau khi khảo sát tại hiện trường cầu sông Lô, đoàn đã có buổi làm việc với lãnh đạo UBND tỉnh Phú Thọ.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cùng các đại biểu khảo sát tại trụ cầu số 3 - vị trí bị xói lở phần móng cọc, lộ lõi thép bên trong. Ảnh: X.Khánh

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho biết, sự cố cầu Sông Lô đang được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm khi thảo luận dự thảo Luật Xây dựng năm 2025.

Bà Hải khẳng định, chủ trương của Đảng, Nhà nước khi xây dựng luật lần này là giảm tiền kiểm, tăng hậu kiểm, giảm thủ tục hành chính và tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương. Vấn đề quan trọng nhất trong xây dựng các công trình vẫn là chất lượng phải được đặt lên hàng đầu.

Vì vậy, nhiều đại biểu Quốc hội mong muốn việc xây dựng luật lần này làm sao đưa ra các quy định mang tính phòng ngừa, cảnh báo được rủi ro, xác định rõ trách nhiệm của các bên liên quan khi sự cố xảy ra.

Với vai trò là cơ quan thẩm tra dự luật, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tổ chức đoàn công tác để khảo sát thực tế, ghi nhận các vướng mắc của địa phương, lắng nghe tiếng nói từ thực tiễn để đưa vào báo cáo thẩm tra.

Nhà thầu sẽ bỏ tiền ra khắc phục, bảo hành trọn đời

Phó chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Quách Tất Liêm cho biết, cầu Sông Lô có tổng mức đầu tư 231 tỷ đồng, triển khai năm 2010 và hoàn thành năm 2015. Năm 2024, Sở Xây dựng đã chỉ đạo kiểm định tất cả 47 cầu trên địa bàn. Cầu Sông Lô được đánh giá suy giảm chất lượng, được đưa vào danh mục cần sửa chữa.

Chủ đầu tư: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phú Thọ (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường Phú Thọ).

Đơn vị quản lý dự án: Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn (nay là Ban quản lý dự án khu vực Phú Thọ).

Đơn vị lập thiết kế bản vẽ thi công: Công ty cổ phần Xây dựng và tư vấn quốc tế Việt Nam.

Đơn vị giám sát thi công xây dựng: Liên danh Công ty cổ phần tư vấn thiết kế cầu lớn - Công ty cổ phần kỹ sư và tư vấn Việt Nam.

Đơn vị thi công xây dựng: Công ty cổ phần Đầu tư phát triển đô thị và khu công nghiệp.

Tỉnh đã thuê các chuyên gia tư vấn, chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực cầu đường để đánh giá tình hình, tìm giải pháp xử lý. Địa phương phối hợp các cơ quan của Trung ương cơ bản kiểm định xong, xác định tải trọng để phân luồng cho một số loại xe lưu thông.

Ông Liêm cho biết, nhà thầu thi công dự án cầu Sông Lô đã nhận trách nhiệm và có văn bản khẳng định sẽ bỏ tiền ra để khắc phục sự cố, bảo hành công trình trọn đời.

Nghe vậy, bà Hải liền nhắc lại thông tin tỉnh rà soát cho thấy “công trình cầu Sông Lô chưa rõ có được cơ quan chuyên môn về xây dựng kiểm tra công tác nghiệm thu trong quá trình thi công và khi hoàn thành thi công xây dựng hay không”.

“Phát hiện ra việc này, tỉnh có giải pháp như thế nào?”, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường hỏi.

Ông Liêm giải đáp, khi có kết quả kiểm định để đánh giá mức độ suy giảm chất lượng công trình, tỉnh sẽ đưa ra hướng khắc phục cụ thể và cố gắng hoàn thành trong tháng này.

Phó chủ tịch tỉnh Phú Thọ cũng nêu thực tế Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (cũ) vừa là chủ đầu tư, vừa quản lý dự án.

Điều này dẫn đến tình trạng cùng một đơn vị vừa thẩm định, vừa kiểm tra, vừa chỉ đạo xây dựng, không thể đảm bảo khách quan.

Từ thực tế đó, ông đề nghị ban soạn thảo Luật Xây dựng cần sửa nội dung này, tách riêng vấn đề quản lý nhà nước ra để đảm bảo tính minh bạch, khách quan.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường bày tỏ: “Tôi rất xót ruột khi nghe Chủ tịch tỉnh Phú Thọ nói rằng nếu cầu Sông Lô không sử dụng được, học sinh phải đi vòng 30km để tới trường”.

Bà đề nghị các đơn vị đưa ra ý kiến về phương pháp hậu kiểm công trình theo tinh thần của dự Luật Xây dựng.

Không phải khi hỏng chỉ cần bỏ tiền ra là sửa

Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải đề cập đến việc quan trắc công trình để phát hiện rủi ro sớm hơn. Tuy nhiên, hiện nay, với các công trình cầu, Luật Xây dựng không quy định cấp nào được quan trắc.

Từ đó, ông đề nghị dự luật lần này cần quan tâm đến việc thực hiện quan trắc định kỳ với những công trình cầu trọng yếu.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải. Ảnh: X.Khánh

Đề cập tinh thần của dự thảo Luật Xây dựng quy định việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, ông Khải bày tỏ băn khoăn, nếu không tiền kiểm mà nhà thầu năng lực yếu kém, khi công trình xảy ra sự cố phải xử lý rất mệt.

Vì thế, theo ông, dự luật cần cân nhắc quy định việc kiểm định bắt buộc với các công trình lớn, đồng thời tăng chế tài và trách nhiệm của các chủ thể liên quan.

Ông Nguyễn Ngọc Sơn (đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường) chỉ rõ bài học từ vụ sập cầu Phong Châu, sự cố cầu Sông Lô cho thấy có những lỗ hổng trong quản lý đầu tư, thi công, nghiệm thu, hậu kiểm công trình.

Theo ông, dự thảo luật hiện nay có quy định trách nhiệm của UBND các cấp phối hợp và hỗ trợ tổ chức triển khai thực hiện, theo dõi, kiểm tra và giám sát các dự án đầu tư xây dựng trên địa bàn do mình quản lý; chịu trách nhiệm về quản lý chất lượng công trình và giám sát các công trình xây dựng thuộc phạm vi quản lý.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn

Dự thảo luật cũng quy định về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của chủ đầu tư. Tuy nhiên, dự luật lại không quy định rõ tiêu chí năng lực của chủ đầu tư.

Do đó, ông đề nghị có quy định về tiêu chí năng lực của chủ đầu tư ngay trong dự thảo Luật Xây dựng.

Mặc dù trách nhiệm của các tổ chức trong chuỗi thi công, giám sát chất lượng công trình đã được quy định trong dự thảo luật nhưng đại biểu lo lắng “khi hồ sơ năng lực của các nhà thầu thi công chủ yếu vẫn do doanh nghiệp tự kê khai”.

Do đó, theo ông Sơn, cần có cơ chế thẩm định thực tế, đánh giá độc lập năng lực nhà thầu để ràng buộc trách nhiệm.

“Hiện nay, nhà thầu nói sẵn sàng bỏ tiền ra để sửa cầu Sông Lô nhưng quy định ở đâu cho phép doanh nghiệp bỏ tiền ra sửa, không phải cứ hỏng chỉ cần bỏ tiền ra là sửa. Vì vậy, luật cũng cần quy định rõ việc này”, đại biểu nhấn mạnh.

Ông cũng đề nghị ban soạn thảo luật nêu quy định về chu kỳ kiểm định bắt buộc và chế tài nếu doanh nghiệp, chủ đầu tư không thực hiện.

Đại diện Ủy ban Pháp luật và Tư pháp băn khoăn về việc tỉnh giao cho sở không đúng chuyên môn làm chủ đầu tư dự án cầu Sông Lô. Điều này sẽ xảy ra tình trạng giao khoán hết cho nhà thầu.

Ông đề nghị những công trình vận hành thường xuyên liên quan đến tính mạng con người thì cần thực hiện quan trắc để sớm phát hiện các vấn đề.

Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Phú Thọ Nguyễn Xuân Quang cho biết, cầu Sông Lô là công trình cầu vĩnh cửu với thời gian sử dụng lên tới 100 năm. Ông khẳng định quy trình kiểm định được làm thường xuyên và kiểm định lần đầu sau 10 năm kể từ khi công trình đưa vào sử dụng đã phát hiện ra vấn đề.

Ông Quang cũng bày tỏ đồng tình với ý kiến cho rằng các công trình cầu cần có quan trắc thường xuyên để có dữ liệu sống, khi có vấn đề sẽ phát hiện và xử lý kịp thời.

Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Trần Duy Đông

Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Trần Duy Đông nhấn mạnh, không vì sự việc này mà đánh giá lại quan điểm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương. Đây vẫn phải là định hướng xuyên suốt, gắn với trách nhiệm của địa phương trong triển khai thực hiện. Ông lưu ý, cần đánh giá năng lực để phân cấp, phân quyền phù hợp.

Ông cũng đề nghị có quy định về chi phí đánh giá lựa chọn tư vấn; kinh phí để duy tu, bảo dưỡng công trình cũng như quy định rõ hơn về năng lực chủ đầu tư.

Dấu hỏi lớn về chất lượng thi công, công tác nghiệm thu, kiểm định 

Kết luận buổi làm việc, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh, thực trạng của cầu Sông Lô đặt ra dấu hỏi lớn về chất lượng thi công cũng như công tác nghiệm thu, kiểm định chất lượng công trình.

“Đây là ví dụ điển hình cho việc cần rà soát các quy định của pháp luật, không để khoảng trống pháp lý”, bà Hải nói.

Theo bà, cần quy định rõ về tiêu chí năng lực chuyên môn với cơ quan được giao làm chủ đầu tư.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải trao đổi với Chủ tịch tỉnh Phú Thọ Trần Duy Đông tại hiện trường trụ cầu số 3 bị xuống cấp nghiêm trọng. Ảnh: X.Khánh

Bà cũng chỉ rõ, quy định hiện nay chưa có cơ chế thẩm định độc lập năng lực nhà thầu. Điều này dễ dẫn tới tình trạng mượn năng lực. Về trách nhiệm của tư vấn, giám sát, dự thảo luật chưa quy định rõ trách nhiệm pháp lý và nghĩa vụ bảo hiểm nghề nghiệp bắt buộc.

Liên quan việc kiểm định, bảo trì, bà Hải cũng lưu ý, hiện nay chưa có kiểm tra định kỳ với công trình giao thông trọng điểm.

Còn vấn đề quan trắc, bà cho biết, trước đây Bộ Xây dựng có quy định nhưng mỗi đơn vị một đầu mối khác nhau. Hiện nay, việc này đã tập trung về một đầu mối, Bộ Xây dựng cần có thông tư thống nhất.

“Ở Thái Nguyên có hệ thống quan trắc các mỏ kết nối với điện thoại của Bí thư Tỉnh ủy và thể hiện rõ nhà máy này đang đỏ, nhà máy kia đang xanh. Nhìn vào là nắm bắt được thông tin ngay”, bà Hải dẫn chứng.

Sau buổi làm việc này, đoàn công tác sẽ tổng hợp các ý kiến, kiến nghị bổ sung gửi cơ quan chủ trì soạn thảo dự luật để cùng phối hợp hoàn chỉnh dự thảo Luật Xây dựng.