Trong một nghiên cứu phối hợp giữa Viện Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Việt Nam - Hàn Quốc (VKIST) và Công ty Cổ phần Traphaco, nhóm chuyên gia đã tiến hành sàng lọc sâu các tác dụng sinh học, xác định những thành phần hóa học có hoạt tính của một số loài Đinh lăng chủ đạo, qua đó làm rõ nền tảng dược lý của nhóm cây Polyscias.
Những kết quả này không chỉ vượt ra ngoài phạm vi loài Đinh lăng lá nhỏ vốn quen thuộc mà còn tạo cơ sở khoa học cho việc phát triển các sản phẩm dược liệu chuẩn hóa, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của dược liệu Việt trên thị trường trong nước và quốc tế.
Cây định lăng nổi tiếng với khả năng bồi bổ sức khỏe và hỗ trợ phục hồi thể lực.
Dữ liệu khoa học về 5 loài Đinh lăng
Nhiệm vụ KH&CN “Sàng lọc tác dụng sinh học và xác định thành phần hóa học có hoạt tính của một số loài Đinh lăng tại Việt Nam” (mã số NĐT.90.KR/20) được triển khai từ năm 2020 đến 2024, dưới sự hỗ trợ của Viện KH&CN Hàn Quốc (KIST). Nhiệm vụ được thực hiện theo Nghị định thư hợp tác Việt Nam - Hàn Quốc, với tổng kinh phí 3,8 tỷ đồng từ Việt Nam và 150.000 USD từ phía Hàn Quốc.
Dự án hướng tới sàng lọc tác dụng sinh học của nhiều loài Polyscias, xác định thành phần hóa học có hoạt tính và bổ sung dữ liệu khoa học toàn diện về đặc điểm thực vật, sinh học phân tử, hóa thực vật và tác dụng sinh học của 5 loài Đinh lăng phổ biến. Trọng tâm nghiên cứu không chỉ ở rễ, mà còn mở rộng sang thân, lá và cao chiết, nhằm tối ưu khai thác giá trị của cây và nâng cấp các tiêu chuẩn chất lượng dược liệu.
Theo khảo sát, Việt Nam có 7 loài Polyscias, song Đinh lăng lá nhỏ vẫn là loài duy nhất được sử dụng rộng rãi. Thành phần hóa học của nhóm cây này rất phong phú, gồm alcaloid, glucozit, saponin, flavonoid, tannin, vitamin B1 và 13 axit amin. Đáng chú ý, nghiên cứu cho thấy thân và lá cũng chứa nhiều hợp chất quan trọng, mở ra cơ hội phát triển các sản phẩm dược liệu mới.
Nhiệm vụ đã xây dựng 4 tiêu chuẩn cơ sở cho dược liệu và cao chiết Đinh lăng, đáp ứng các chỉ tiêu định tính - định lượng hoạt chất theo Dược điển Việt Nam; đồng thời hình thành 24 mẫu tiêu bản (vượt kế hoạch), 5 mẫu tiêu bản có hoạt tính nổi bật, 5 mẫu cao chiết rễ - thân - lá, cùng 10 hợp chất phân lập có độ tinh khiết ≥ 90%.
Các cán bộ kỹ thuật của Traphaco hướng dẫn trồng trọt cho người dân tại vùng trồng Đinh lăng đạt chuẩn GACP-WHO. (Ảnh: Bộ KH&CN)
Nâng cao năng lực nghiên cứu, thúc đẩy hợp tác quốc tế
VKIST đã phối hợp chặt chẽ với KIST để xây dựng phòng nghiên cứu tác dụng dược lý trên mô hình tế bào và phòng Công nghệ Sinh học phục vụ phát triển sản phẩm chăm sóc sức khỏe. Trong quá trình thực hiện, cán bộ nghiên cứu Việt Nam được đào tạo tại Hàn Quốc; nhóm nghiên cứu công bố 03 bài báo quốc tế (02 bài ISI Q1, IF 5,6; 01 bài Scopus Q4) và 02 đơn đề nghị cấp bằng sáng chế nộp tại Hàn Quốc đã được chấp nhận từ năm 2023. Nhiệm vụ cũng đào tạo thành công 01 thạc sĩ và 01 nghiên cứu sinh cấp cơ sở, đóng góp quan trọng vào phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực dược liệu.
Trên phương diện triển khai thực tiễn, Traphaco đã phát triển vùng trồng Đinh lăng tại Nam Định, Thái Nguyên, Phú Thọ và Đắk Lắk, lựa chọn kỹ lưỡng dựa trên thổ nhưỡng, khí hậu và khả năng sinh trưởng của cây. Trong đó, Hải Hậu và Nghĩa Hưng (Ninh Bình) được đánh giá là vùng nguyên liệu lý tưởng. Doanh nghiệp áp dụng quy trình trồng - thu hái - chế biến theo chuẩn GACP-WHO, đảm bảo chất lượng dược liệu an toàn và ổn định theo yêu cầu quốc tế.
TS. Nguyễn Huy Văn, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Traphaco, cho biết, doanh nghiệp sẽ tiếp tục đầu tư phát triển các sản phẩm từ Đinh lăng, từng bước nâng cao giá trị kinh tế của nguồn dược liệu bản địa.
Hội đồng nghiệm thu đánh giá đề tài đạt và vượt mục tiêu về số lượng, khối lượng và chất lượng sản phẩm. Nghiên cứu đã cung cấp cơ sở khoa học, kết quả thực nghiệm về hóa thực vật và tác dụng bảo vệ thần kinh của các loài Đinh lăng, làm nền tảng cho phát triển các sản phẩm dược liệu mới, nâng cấp tiêu chuẩn dược liệu và cao Đinh lăng, đáp ứng yêu cầu định tính và định lượng hoạt chất theo Dược điển Việt Nam.
Nhóm nghiên cứu chụp ảnh lưu niệm cùng các thành viên Hội đồng nghiệm thu, đại diện đơn vị quản lý và tổ chức chủ trì. (Ảnh: Bộ KH&CN)
Với sản lượng tiêu thụ hơn 2.000 tấn mỗi năm, Đinh lăng đang trở thành một trong những dược liệu chủ lực của Việt Nam. Dự báo đến hết năm 2025, giá trị sản phẩm từ Đinh lăng có thể đạt 5.000 tỷ đồng. Trong bối cảnh Nhà nước thúc đẩy phát triển công nghiệp dược theo phân loại mức 4 của UNIDO, kết quả nghiên cứu về Polyscias tạo nền tảng khoa học quan trọng để mở rộng chuỗi giá trị dược liệu, phát triển kinh tế xanh dựa trên tri thức bản địa và nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm Việt Nam.
Nhiệm vụ là minh chứng cho hiệu quả hợp tác khoa học Việt Nam - Hàn Quốc, đồng thời khẳng định vai trò của nghiên cứu ứng dụng trong phát triển dược liệu bền vững. Thành công của nhiệm vụ góp phần tạo nên các sản phẩm chăm sóc sức khỏe chất lượng cao, phục vụ cộng đồng trong nước và tiến tới chinh phục thị trường quốc tế.
