Hẹp động mạch cảnh gây đột quỵ

BS.CKI Trần Quốc Hoài, khoa Ngoại Lồng ngực - Mạch máu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết người bệnh nhập viện trong tình trạng yếu nửa người bên trái, hoa mắt, chóng mặt dữ dội, bị nhồi máu não bán cầu phải. Đây là tình huống nghiêm trọng, xảy ra khi lưu lượng máu đến bán cầu não phải bị giảm hoặc ngừng hoàn toàn, thường do huyết khối hoặc xơ vữa động mạch tắc nghẽn mạch máu. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể hoại tử não do thiếu oxy, glucose, tàn phế hoặc tử vong.

Bác sĩ chỉ định điều trị nội khoa cho người bệnh bằng thuốc tiêu sợi huyết, đồng thời chụp CT não và CT động mạch cảnh đốt sống để xác định nguyên nhân đột quỵ. Kết quả ghi nhận động mạch cảnh hai bên hẹp 80-90%.

Hẹp động mạch cảnh là nguyên nhân phổ biến dẫn đến đột quỵ, nhưng thường bị bỏ qua gây chậm trễ trong điều trị. Động mạch cảnh là các nhánh chính xuất phát từ động mạch chủ ngực, đi dọc hai bên cổ lên cung cấp máu nuôi não. Hẹp động mạch cảnh xảy ra khi thành trong mạch máu bị dày lên do mảng xơ vữa. Khi mảng xơ vữa nứt vỡ hoặc hẹp khít, dòng máu lên não bị chặn đứng, gây ra đột quỵ nhồi máu não.

TS.BS Nguyễn Anh Dũng, Trưởng khoa Ngoại Lồng ngực - Mạch máu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, đánh giá khó khăn lớn trong ca mổ điều trị hẹp động mạch cảnh bên phải cho bà Tâm là phải tạm thời kẹp ngang động mạch trong thời gian xử lý tổn thương. Lúc này, con đường chính đưa máu lên não phải không có, phụ thuộc hoàn toàn vào các nhánh tuần hoàn bàng hệ. Nhằm đảm bảo lượng máu tưới não trong quá trình mổ, bác sĩ gây mê duy trì huyết áp tâm thu người bệnh ở mức trên 140 mmHg. Ngoài ra, êkíp cần thiết bị đo oxy mô của não để ghi nhận tình trạng tưới máu cho não ở từng thời điểm và điều chỉnh phù hợp.

Sau khoảng một giờ, bác sĩ bóc tách toàn bộ mảng xơ vữa vôi hóa, thành mạch được khâu lại với một miếng vá mạch máu, lòng mạch hẹp được mở rộng, phục hồi dòng máu lên não. Hai ngày sau mổ, bà Tâm hết chóng mặt, vận động hồi phục tốt, xuất viện. Khi sức khỏe người bệnh ổn định, bác sĩ can thiệp tương tự với động mạch cảnh bên trái.

Bác sĩ Dũng cho biết đa số bệnh nhân tăng huyết áp đều nghĩ rằng tái khám, uống thuốc đầy đủ có thể phòng ngừa đột quỵ. Nhưng hẹp mạch cảnh là nguyên nhân khó nhận biết do bệnh không biểu hiện triệu chứng, dễ nhầm lẫn với các bệnh thông thường khác. Đến khi lòng động mạch cảnh bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn nặng, bệnh nhân mới biểu hiện bệnh cũng là lúc cơn đột quỵ xảy ra. Nguy cơ tai biến mạch máu não giảm hơn 50% nếu người bị hẹp động mạch cảnh trên 70% được phẫu thuật bóc tách nội mạc động mạch cảnh. Do đó, khám định kỳ giúp kịp thời phát hiện, điều trị bệnh. Người có yếu tố nguy cơ như trên 50 tuổi, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá, đái tháo đường, béo phì, lối sống ít vận động... cần thường xuyên tầm soát bệnh tim mạch.

Thời điểm giao mùa, nguy cơ đột quỵ tăng cao. Khi xuất hiện dấu hiệu nghi ngờ hẹp động mạch cảnh như yếu, tê hoặc liệt chân tay, mờ hoặc mù một mắt trong vài giây, vài phút, khó nói, lú lẫn, khó nuốt..., nên đến bệnh viện khám ngay.

*Tên bệnh nhân đã được thay đổi