Tàu sân bay Liêu Ninh của Hải quân Trung Quốc.
Tàu sân bay của Hải quân Trung Quốc cùng ba tàu khu trục tên lửa dẫn đường đã di chuyển theo hướng đông bắc trong mấy ngày qua, từ vị trí gần eo biển Miyako tiến về vùng biển ngoài khơi đảo Kyushu và phía đông của Nhật Bản, hướng ra Thái Bình Dương.
Theo bản đồ đường đi mà Bộ Quốc phòng Nhật Bản đưa ra, nhóm tác chiến tàu sân bay Liêu Ninh ở cách đảo Kikai khoảng 190 km về phía đông.
Thông thường, các tàu chiến Trung Quốc đi về phía đông nam qua eo biển Miyako trước khi tiến ra vùng biển quốc tế trên Thái Bình Dương, phía đông “chuỗi đảo thứ nhất” dọc bờ biển Đông Á, bao gồm quần đảo Nhật Bản.
Vị trí của tàu Liêu Ninh được ghi nhận trong đợt hoạt động lần này cho thấy nhóm tàu đã đi theo một lộ trình khác thường, gây áp lực lớn hơn lên Tokyo sau phát biểu của Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi về Đài Loan (Trung Quốc) vào tháng 11.
Bà Takaichi từ chối rút lại phát biểu mà Bắc Kinh coi là vượt “lằn ranh đỏ”.
Trong khi đó, tàu sân bay JS Kaga – một trong những tàu chiến lớn nhất của Lực lượng Phòng vệ biển Nhật Bản, rời cảng Kure từ ngày 8/12 và đang di chuyển theo hướng tây nam qua biển Seto, hướng tới vùng biển phía đông Kyushu.
Theo dữ liệu theo dõi tàu, lộ trình hiện tại của tàu Kaga có thể giao cắt với nhóm tàu Liêu Ninh nếu cả hai duy trì hướng đi như hiện tại.
Nhóm tác chiến tàu sân bay USS George Washington của Mỹ đã rời đảo Guam để hướng tới đảo Miura của Nhật Bản.
Chĩa radar bất thường
Trước khi Liêu Ninh quay ngoắt 90 độ hôm 6/12 và đi về phía đông bắc, nhóm tiêm kích J-15 xuất phát từ tàu này đã chĩa radar điều khiển hỏa lực vào các tiêm kích F-15 của Nhật Bản, theo thông tin từ phía Tokyo.
Đây là lần đầu tiên các máy bay quân sự Trung Quốc chĩa radar vào máy bay của lực lượng phòng vệ Nhật Bản.
Lực lượng phòng vệ trên biển và trên không của Nhật Bản thường xuyên bám sát và giám sát máy bay và tàu chiến Trung Quốc trong khu vực để nhận dạng bằng mắt thường và chụp ảnh, với 464 lần xuất kích trong năm 2024 và 479 lần trong năm trước đó.
Dù những cuộc đeo bám như vậy đôi khi dẫn đến va chạm nhỏ, nhưng chưa từng nghiêm trọng đến mức chĩa radar.
Chia radar vào mục tiêu là bước tiền đề cho hành động phóng tên lửa. Trong hàng không, hành động này được xem là cảnh báo ở mức độ cao hoặc tín hiệu tiền chiến đấu, về cơ bản chỉ còn cách nổ súng một bước.
Bộ Quốc phòng Nhật Bản cho biết phi đội tiêm kích Trung Quốc chĩa radar 2 lần riêng biệt, lần đầu tiên kéo dài 3 phút và lần thứ hai kéo dài hơn 31 phút.
Hơn nửa giờ là khoảng thời gian cực kỳ dài đối với một lần chĩa radar, đồng nghĩa với việc phi công Trung Quốc đã chủ động bám sát máy bay Nhật Bản để khóa mục tiêu. Thông thường, một lần chĩa radar cảnh báo chỉ kéo dài vài giây.
Ngày 7/12, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Shinjiro Koizumi gọi hành động của các tiêm kích Trung Quốc là “nguy hiểm”, vượt ra ngoài phạm vi hoạt động bay an toàn.
Người phát ngôn Hải quân Trung Quốc bác bỏ cáo buộc của Nhật Bản, đồng thời cáo buộc ngược lại rằng Tokyo đã cản trở hoạt động “bình thường và hợp pháp" của lực lượng Trung Quốc.
Bắc Kinh khẳng định đã thông báo trước về khu vực huấn luyện của nhóm tàu sân bay, nhưng Bộ trưởng Koizumi bác bỏ điều này.
“Chúng tôi không biết về bất kỳ thông báo hàng không hay cảnh báo bay nào liên quan đến khu vực huấn luyện máy của tàu Liêu Ninh”, ông Koizumi phát biểu nói với các nghị sĩ ngày 9/12.
Tháng 1/2013, khi quan hệ Trung – Nhật căng thẳng vì việc Nhật Bản quốc hữu hóa quần đảo Senkaku/Điếu Ngư tranh chấp, tàu hộ vệ Trung Quốc đã chĩa radar điều khiển hỏa lực vào tàu khu trục của Nhật Bản.
Tháng 6/2017, các tiêm kích Nhật Bản bị cáo buộc chĩa radar vào máy bay chiến đấu Trung Quốc.
Căng thẳng giữa hai nước cũng đã lan sang lĩnh vực kinh tế. Trong phát biểu sáng nay trước Quốc hội Nhật Bản, Thủ tướng Takaichi cho biết chính phủ sẽ “theo dõi sát sao” các hoạt động kinh tế sau khi Bắc Kinh áp biện pháp đáp trả, và Tokyo sẽ phản ứng tương xứng.
