Cá nóc từ lâu được xem là một trong những loài cá nguy hiểm nhất ở vùng biển nước ta bởi chứa chất độc thần kinh cực mạnh. Dù cơ quan chức năng nhiều lần cảnh báo, tình trạng người dân tự đánh bắt hoặc sử dụng cá nóc làm thực phẩm vẫn tiếp diễn, dẫn đến nhiều ca ngộ độc nặng và tử vong.
Cá nóc (Ảnh minh họa).
Ngày 19/11 vừa qua, Thời báo VTV đưa tin về một bệnh nhân nguy kịch chỉ vì ăn cá nóc. Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, đồng tử giãn 5mm, liệt mềm tứ chi, cơ lực 0/5, phản xạ gân xương giảm. Được biết trước 1 giờ nhập viện, bệnh nhân có ăn cá nóc.
Trước đó, báo Tuổi Trẻ đưa tin về một gia đình gồm 9 người tại Lâm Đồng bị ngộ độc sau khi ăn cá nóc. Trong đó, có 4 người ngộ độc với biến chứng suy hô hấp mức độ nặng phải nhập viện cấp cứu. 5 người còn lại có triệu chứng ngộ độc nhẹ hơn nên không nhập viện điều trị.
Những bệnh nhân kể trên chỉ là một số ít trong hàng loạt các vụ ngộ độc cá nóc xảy ra mỗi năm. Thế nhưng, tại nhiều chợ đầu mối và chợ dân sinh, cá nóc vẫn được bán một cách công khai. Không ít người dân còn vô tư mua về chế biến mà không lường hết mức độ nguy hiểm.
Loại “cá tử thần”
Cá nóc (Ảnh minh họa).
Cá nóc thường được gọi là “cá tử thần”, báo Sức khỏe và Đời sống thông tin. Theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), độc tố chính trong cá nóc là tetrodotoxin. Loại chất này tập trung nhiều nhất ở gan, buồng trứng, da, mang và một phần ở cơ thịt. Điều đáng lo ngại là độc tính của tetrodotoxin tăng mạnh vào mùa sinh sản của cá, từ tháng 2 đến tháng 7 hằng năm. Các chuyên gia cho biết độc tố này mạnh gấp 275 lần xyanua, một hóa chất vốn đã được xếp vào nhóm cực độc. Chỉ một lượng cực nhỏ cũng có thể khiến người trưởng thành tử vong.
Đáng sợ hơn, tetrodotoxin không bị phá hủy ở nhiệt độ nấu ăn thông thường. Luộc, hấp, nấu chín hay chiên cũng không làm mất độc. Vì vậy, chỉ cần cá bị dập nát khiến độc tố lan vào thịt, hoặc sơ chế không đúng cách, người ăn vẫn có thể bị ngộ độc.
Tại nhiều ca bệnh, triệu chứng ngộ độc cá nóc xuất hiện chỉ sau vài phút đến vài giờ, bao gồm: tê môi lưỡi, chóng mặt, nôn ói, yếu cơ, khó thở. Nếu không được cấp cứu kịp thời, nạn nhân có thể tử vong do liệt cơ hô hấp, tụt huyết áp và ngừng tim.
Cách nhận biết cá nóc
Một số loài cá nóc (Ảnh minh họa).
Theo báo Sức khỏe và Đời sống, có gần 70 loài cá nóc tại Việt Nam, thuộc 12 giống và 4 họ, tập trung nhiều ở ven biển miền Trung. Cá nóc sống ở tầng đáy hoặc sát đáy, nơi có cát, bùn cát, vụn san hô; đôi khi xuất hiện ở cửa sông, nước lợ. Cá nóc xuất hiện quanh năm, nhưng nhiều nhất vào tháng 5 - 6 và tháng 9 - 10.
Cá nóc còn có các tên gọi khác như cá cóc, cá bống biển,...
5 loài cá nóc cực độc tại Việt Nam (Ảnh: AI khởi tạo, nội dung: Cục An toàn thực phẩm - Bộ Y tế).
Đặc điểm hình thái chung:
Thân ngắn, dài khoảng 4 - 20 cm (một số loài có thể tới 40 cm). Thân chắc, da cứng, vảy rất ngắn hoặc gần như không có. Đầu to, mắt lồi, vây ngắn. Không có vảy ở lưng và bụng, bề mặt da thường lởm chởm gai. Bụng to, có thể tự phình lên như quả bóng; khi gặp nguy hiểm thường căng bụng và nổi theo dòng nước. Thịt màu trắng.
Một loài cá nóc (Ảnh minh họa).
Cá nóc còn sống có hình dạng phồng bụng, mắt lồi và da có gai là đặc trưng dễ thấy nhất. Cá cái thường độc hơn cá đực do độc tố tập trung nhiều ở trứng. Tuy nhiên, cá nóc rất khó nhận biết khi đã khô vì kích thước và hình dạng dễ lẫn với các loài cá khác.
Để phòng tránh ngộ độc cá nóc, người dân tuyệt đối không sử dụng cá nóc dưới bất kỳ hình thức nào, kể cả cá tươi, cá khô hay sản phẩm chế biến không rõ nguồn gốc.
Khi nghi ngờ ngộ độc cá nóc, cần đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt, đồng thời giữ đường thở thông thoáng và theo dõi nhịp thở - mạch trong khi chờ cấp cứu.
