Trong thời đại số, việc lắp camera an ninh để giám sát nhà cửa, con cái, hay thú cưng đã trở nên phổ biến. Nhưng sự tiện lợi này cũng là một con dao hai lưỡi. Khi dữ liệu từ chính những chiếc camera này bị rò rỉ, thảm họa về quyền riêng tư sẽ ập đến. Đáng sợ hơn, nạn nhân không chỉ là người bình thường, mà ngay cả những người nổi tiếng, cẩn trọng nhất cũng đã "sập bẫy".
Người nổi tiếng cũng là nạn nhân của camera an ninh
Một trong những vụ việc chấn động và rõ ràng nhất về hiểm họa này chính là trường hợp của ca sĩ Văn Mai Hương vào cuối năm 2019. Một loạt 5 video clip nhạy cảm, ghi lại cảnh nữ ca sĩ đang thay trang phục tại nhà riêng, đã bị phát tán với tốc độ chóng mặt.
Nguồn gốc của các video này không phải từ camera quay lén, mà được trích xuất thẳng từ hệ thống camera an ninh (IP camera) mà cô lắp đặt tại phòng khách và khu vực thay đồ. Kẻ xấu đã khai thác lỗ hổng, hack thẳng vào hệ thống camera được kết nối mạng này để đánh cắp toàn bộ dữ liệu. Vụ việc đã dấy lên làn sóng phẫn nộ và là lời cảnh tỉnh đanh thép về việc tin tặc có thể "nhìn trộm" chúng ta bất cứ lúc nào qua chính thiết bị an ninh của mình.
Bất cứ ai cũng có thể trở thành nạn nhân của camera quay lén
Mở rộng ra quốc tế, trường hợp của nhóm nhạc K-pop Laysha vào năm 2018 cho thấy một rủi ro còn phức tạp hơn. Các thành viên nhóm này đã lên tiếng tố cáo việc họ bị phát tán hình ảnh nhạy cảm.
Trưởng nhóm Goeun và thành viên Som cho biết họ kinh hãi khi phát hiện ra các camera giấu kín (camera quay lén) được lắp đặt ở khắp nơi, từ phòng thay đồ, trong xe hơi, cho đến ký túc xá. Họ nghi ngờ công ty quản lý cũ hoặc nhân viên đã làm việc này. Vụ việc cho thấy các thần tượng có thể đối mặt với rủi ro kép: vừa bị xâm phạm bởi các thiết bị quay lén được cài cắm có chủ đích, vừa có nguy cơ bị hack hệ thống camera giám sát chung của tòa nhà hoặc ký túc xá.
Sai lầm "chết người" khiến camera nhà bạn "phản chủ"
Những vụ việc đau lòng trên thường bắt nguồn từ những sai lầm bảo mật cơ bản mà rất nhiều gia đình đang mắc phải. Theo đại diện của dự án Chống Lừa Đảo, chính sự chủ quan khi lắp đặt và thiết lập mật khẩu có thể khiến dữ liệu camera dễ bị tin tặc xâm nhập, đặc biệt là khi lắp ở những khu vực nhạy cảm.
Có nhiều nguyên nhân khiến camera an ninh biến thành "kẻ quay lén"
Sai lầm phổ biến và nguy hiểm nhất chính là không đổi mật khẩu mặc định trên phần mềm quản lý. Những mật khẩu như "admin" hay "123456" là "món quà" cho tin tặc.
Một lỗi nghiêm trọng khác là cấu hình mạng không an toàn, nhiều người tự ý mở quyền truy cập camera trực tiếp qua Internet mà không có bất kỳ lớp bảo vệ nào.
Kèm theo đó là thói quen không cập nhật hệ điều hành (firmware) của camera thường xuyên, bỏ qua các bản vá bảo mật quan trọng từ nhà sản xuất. Việc chia sẻ mật khẩu cho quá nhiều người (như người giúp việc, thợ sửa chữa) và sử dụng các dịch vụ lưu trữ đám mây (cloud) không rõ nguồn gốc, giá rẻ cũng là những hành động "mời" hacker vào nhà.
Lời khuyên "vàng" để camera bảo vệ bạn, không phải hại bạn
Để ngăn camera an ninh trở thành thiết bị quay lén, các chuyên gia bảo mật đưa ra nhiều khuyến cáo cấp thiết mà bất kỳ ai cũng có thể thực hiện.
Điều đầu tiên và quan trọng nhất là thay đổi mật khẩu mặc định ngay khi lắp đặt. Một mật khẩu mạnh được khuyến nghị có tối thiểu 9 ký tự, bao gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt. Nếu phần mềm hỗ trợ, bạn nên tạo tài khoản truy cập riêng cho từng người và phân quyền hợp lý, thay vì cả nhà dùng chung một tài khoản admin.
Đồng thời, người dùng cần thường xuyên cập nhật phần mềm (firmware) định kỳ để nhận các bản vá bảo mật mới nhất từ nhà sảnút. Một biện pháp an toàn và chuyên nghiệp hơn là tách camera khỏi mạng Wi-Fi chính. Hãy tạo một mạng Wi-Fi riêng (Guest network) chỉ dành cho camera, thay vì dùng chung mạng với laptop, điện thoại chứa dữ liệu cá nhân.
Khi cần truy cập camera từ xa qua mạng, tuyệt đối không nên mở port trực tiếp. Thay vào đó, chỉ truy cập qua VPN (mạng riêng ảo) hoặc các nền tảng có xác thực 2 lớp (2FA). Cuối cùng, hãy ưu tiên chọn thiết bị và dịch vụ từ nhà cung cấp uy tín, có chính sách bảo mật rõ ràng, và nếu có thể, hãy chọn nhà cung cấp có máy chủ dữ liệu đặt tại Việt Nam hoặc quốc gia đáng tin cậy.
Và lời khuyên quan trọng nhất: Hãy cân nhắc thật kỹ việc lắp camera ở những khu vực quá riêng tư như phòng ngủ hay phòng thay đồ. Đôi khi, sự an toàn tuyệt đối chính là "không có" camera ở những nơi đó.
