Vì sao đi xe điện dễ say hơn xe xăng?

Mặt trái của sự êm ái

Theo Tiến sĩ Behrang Keshavarz, chuyên gia nghiên cứu về say tàu xe tại Đại học Toronto, say tàu xe không phải là dấu hiệu của sức khỏe kém mà là một phản ứng sinh lý hoàn toàn bình thường của cơ thể. Tình trạng này xảy ra khi não bộ nhận được các tín hiệu không thống nhất về chuyển động.

Trong sinh hoạt hằng ngày, cơ thể dựa vào thị giác, hệ thống thăng bằng trong tai và cảm nhận từ cơ - khớp để xác định mình đang di chuyển như thế nào. Khi cả ba hệ thống này cùng truyền về một thông tin giống nhau, não bộ xử lý rất ổn định. Ngược lại, khi các tín hiệu "lệch pha", cảm giác say xe có thể xuất hiện.

Trong nhiều trường hợp, yếu tố gây rối loạn lớn nhất là tầm nhìn bị hạn chế. Người ngồi ghế sau thường dễ khó chịu hơn người ngồi ghế trước vì không thể quan sát rõ đường phía trước hay đường chân trời. Điều này cũng lý giải vì sao tài xế hoặc phi công hiếm khi gặp tình trạng này, bởi họ kiểm soát phương tiện và có thể dự đoán trước các đoạn đường gồ ghề, khúc cua hay sự thay đổi sắp xảy ra. Khi có khả năng đoán trước chuyển động, não bộ sẽ dễ đồng bộ các tín hiệu cảm giác hơn.

Với xe điện, sự không đồng bộ có xu hướng xảy ra thường xuyên hơn do đặc điểm vận hành khác biệt so với xe chạy bằng xăng. Một trong những yếu tố đáng chú ý là hệ thống phanh tái tạo. Thay vì chỉ sử dụng phanh cơ học, xe điện giảm tốc bằng cách chuyển động năng thành điện năng để sạc lại pin. Quá trình này có thể diễn ra ngay khi người lái nhả chân ga, tạo cảm giác xe bị "ghì" lại. Đối với hành khách, đặc biệt là những người đang cúi đầu sử dụng điện thoại hoặc không nhìn ra ngoài, sự giảm tốc bất ngờ này dễ gây mất phương hướng và làm xuất hiện cảm giác khó chịu.

Bên cạnh đó, nhiều mẫu xe điện có khả năng tăng tốc rất nhanh. Khi người lái chưa quen với độ nhạy của chân ga, việc tăng và giảm tốc đột ngột có thể xảy ra thường xuyên hơn. Những thay đổi nhanh và liên tục về gia tốc khiến cơ thể cảm nhận rõ chuyển động, trong khi thị giác không phải lúc nào cũng theo kịp, từ đó làm tăng nguy cơ buồn nôn và choáng váng cho hành khách.

Một yếu tố khác ít được chú ý nhưng có vai trò quan trọng là âm thanh. Động cơ xe điện gần như không phát ra tiếng ồn, khác hẳn tiếng máy quen thuộc của xe chạy xăng. Trên xe xăng, tai người vẫn vô thức tiếp nhận âm thanh động cơ để nhận biết xe đang tăng tốc hay giảm tốc. Khi thiếu đi tín hiệu này, não bộ mất đi một kênh thông tin về chuyển động, khiến việc xử lý cảm giác trở nên khó khăn hơn, đặc biệt với những người nhạy cảm.

Theo các nhà nghiên cứu, những chuyển động êm, chậm và đều với tần suất thấp đôi khi lại dễ gây khó chịu hơn so với chuyển động nhanh và dứt khoát. Cảm giác êm ái đặc trưng của xe điện, trong một số trường hợp, vô tình tạo ra kiểu chuyển động khiến cơ thể khó thích nghi.

Để giảm bớt cảm giác khó chịu

Mặc dù không có cách nào bảo đảm ngăn ngừa hoàn toàn say tàu xe, các chuyên gia cho biết vẫn có thể giảm đáng kể nguy cơ nếu áp dụng đúng biện pháp. Theo Tiến sĩ Behrang Keshavarz, thuốc chống say không kê đơn như dimenhydrinate có thể hữu ích, đặc biệt trong những chuyến đi dài. Tuy nhiên, các loại thuốc này thường cần ít nhất 30 phút để phát huy tác dụng và dễ gây buồn ngủ, nên không phù hợp cho các chặng di chuyển ngắn.

Ngoài việc dùng thuốc, vị trí ngồi trên xe cũng rất quan trọng. Ngồi ở ghế trước hoặc tự lái sẽ ít bị chóng mặt và buồn nôn hơn. Các chuyên gia cũng khuyến cáo hạn chế đọc sách, lướt điện thoại hay sử dụng máy tính bảng khi xe đang di chuyển, vì việc nhìn vào vật thể cố định trong lúc cơ thể chuyển động dễ gây khó chịu.

Ngoài ra, một số biện pháp đơn giản khác cũng có thể giúp giảm buồn nôn, như dùng kẹo hoặc nước gừng, hít thở không khí trong lành bằng cách mở cửa sổ, hoặc nghỉ ngơi giữa chặng khi đi đường dài. Với những người nhạy cảm, việc bấm huyệt P-6 ở mặt trong cổ tay cũng có thể giúp làm dịu cảm giác khó chịu.

(theo Health)