Các nhà khoa học cho rằng việc sử dụng lớp phủ nhựa, lớp phủ hạt giống trong nông nghiệp cùng với nguồn nước tưới bị ô nhiễm là những con đường khiến vi nhựa xâm nhập vào thực phẩm. Ngoài ra, bao bì, vật dụng và hộp đựng bằng nhựa cũng là nguồn bổ sung đáng kể.
Giáo sư Hu Zhiyuan, Viện Các bệnh tiêu hóa - Trường Y khoa Đại học Trung Quốc, cho biết vi nhựa đi vào cơ thể qua đường miệng có thể xuyên qua hệ miễn dịch đường ruột, rồi đi vào máu hoặc hệ bạch huyết. Khi lưu thông trong cơ thể, chúng kích thích hệ miễn dịch trong thời gian dài, gây viêm mãn tính và làm tăng nguy cơ xơ cứng mạch máu cũng như ung thư.
Dưới đây là 4 loại thực phẩm chứa lượng vi nhựa rất lớn nhưng nhiều người không biết mà vẫn ăn hàng ngày.
Phô mai
Một nghiên cứu mới công bố cho thấy phô mai có thể chứa tới 1.857 hạt vi nhựa trong mỗi kilogram, cao gấp 45 lần so với lượng vi nhựa tìm thấy trong nước đóng chai.
Nghiên cứu do Đại học College Dublin (Ireland) phối hợp với Đại học Padova (Italy) thực hiện và đăng tải trên tạp chí npj Science of Food, theo tờ Mail. Nhóm khoa học đã phân tích nhiều sản phẩm sữa thông dụng, từ sữa tươi đến phô mai tươi và phô mai ủ chín, nhằm đánh giá mức độ ô nhiễm vi nhựa - những hạt nhựa siêu nhỏ dưới 5mm.
Một nghiên cứu mới công bố cho thấy phô mai có thể chứa tới 1.857 hạt vi nhựa trong mỗi kilogram, cao gấp 45 lần so với lượng vi nhựa tìm thấy trong nước đóng chai.
Bên cạnh việc đếm số lượng hạt, họ còn xác định đặc tính hóa học của chúng và truy tìm các giai đoạn trong quy trình sản xuất có khả năng làm vi nhựa xâm nhập vào thực phẩm.
Kết quả cho thấy phô mai là sản phẩm chứa lượng vi nhựa cao nhất trong nhóm thực phẩm từ sữa. Riêng phô mai ủ chín (lên men từ 4 tháng trở lên) đạt mức 1.857 hạt/kg, trong khi phô mai tươi ghi nhận khoảng 1.280 hạt/kg. Ngay cả sữa tươi cũng chứa trung bình 350 hạt vi nhựa mỗi kilogram.
Theo các nhà nghiên cứu, nguyên nhân chính nằm ở quy trình sản xuất phô mai. Khi sữa chuyển sang dạng đông đặc, lượng nước bị tách ra, làm các thành phần rắn - bao gồm vi nhựa - bị cô đặc, khiến phô mai chứa hàm lượng vi nhựa cao hơn đáng kể so với sữa ban đầu.
Cà rốt
Theo nghiên cứu đăng trên Environmental Research, trong các loại rau, cà rốt chứa lượng vi nhựa ở kích thước nhỏ nhất, với hơn 100.000 mảnh vi nhựa chỉ trong 1g cà rốt - theo báo Phụ nữ số.
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia Công nghệ thực phẩm, cho biết vi nhựa hiện diện ở khắp nơi trong môi trường: Đại dương, không khí, đất, nước uống, thực phẩm, rau củ quả, thậm chí trong mỹ phẩm và quần áo. Sự phổ biến của vi nhựa ngày càng gia tăng.
Theo nghiên cứu đăng trên Environmental Research, trong các loại rau, cà rốt chứa lượng vi nhựa ở kích thước nhỏ nhất, với hơn 100.000 mảnh vi nhựa chỉ trong 1g cà rốt.
Ông giải thích rằng vì vi nhựa tồn tại rộng khắp nên cây trồng rất dễ hấp thụ chúng qua đất và nước tưới bị ô nhiễm. Cà rốt - loại cây sinh trưởng dưới lòng đất - có thể hút vi nhựa qua hệ thống rễ nếu môi trường đất hoặc nguồn nước tưới nhiễm vi nhựa.
Không chỉ cà rốt, nhiều loại củ như củ cải, su hào, khoai lang, khoai tây… cũng có nguy cơ nhiễm vi nhựa theo cơ chế tương tự. Ngoài ra, các hạt vi nhựa lơ lửng trong không khí còn có thể bám vào củ cà rốt trong quá trình phát triển hoặc sau thu hoạch. PGS Thịnh cho biết vi nhựa cũng có thể xâm nhập nếu người thu hoạch sử dụng bao bì, túi nilon hoặc dụng cụ chứa bằng nhựa.
Hải sản
Một nghiên cứu gần đây của Đại học Portland State, Mỹ cho thấy có vi nhựa trong 180/182 mẫu hải sản được kiểm tra. Tôm là nhóm bị nhiễm nhiều nhất do chúng ăn sinh vật phù du – nơi vi nhựa thường tích tụ theo các dòng hải lưu. Bên cạnh đó, tôm bày bán tại cửa hàng còn có thể nhiễm thêm các sợi và mảnh nhựa từ bao bì đóng gói.
Một nghiên cứu khác đăng trên Environmental Research đánh giá các nguồn protein phổ biến cho thấy tôm tẩm bột chiên chứa lượng vi nhựa cao nhất, với trung bình hơn 300 mảnh trong mỗi khẩu phần.
Một nghiên cứu gần đây của Đại học Portland State, Mỹ cho thấy có vi nhựa trong 180/182 mẫu hải sản được kiểm tra.
Trong khi đó, nghiên cứu của Đại học Hull (Vương quốc Anh) xác nhận nhóm động vật thân mềm như hàu, vẹm, sò điệp… có mật độ vi nhựa trên mỗi gram thịt cao hơn cả tôm và cua. Đáng chú ý, hàu – đặc biệt là hàu khai thác tại các vùng biển châu Á - nằm trong nhóm ba loại hải sản nhiễm vi nhựa nặng nhất.
Ngoài ra, các loại hải sản như mực, tôm sú nuôi, cua xanh và cá mòi cũng được ghi nhận chứa hàm lượng vi nhựa đáng kể. Theo NutritionFacts.org, nhiều loài cá như cá mú, cá mực, cá trê đầu bẹt hay cá nhồng có thể chứa tới hàng trăm hạt vi nhựa trong mỗi 300g thịt.
Gạo
Một nhóm nhà khoa học tại Australia đã thu thập các mẫu gạo bán ở các siêu thị tại miền đông nam Queensland và phân tích bằng kỹ thuật chiết lỏng áp suất cùng sắc ký khí. Kết quả cho thấy, dù gạo được đóng trong bao bì giấy, nilon hay vải, lượng vi nhựa phát hiện được hầu như không khác biệt. Trung bình, trong mỗi 100g gạo có khoảng 3,7 mg vi nhựa lẫn vào.
Các hạt vi nhựa được tìm thấy gồm polyetylen, polyetylen terephthalat, poly-(metyl metacrylat), polypropylen, polystyren và polyvinyl clorua. Từ mức tiêu thụ gạo hằng năm của người dân Australia, nhóm nghiên cứu ước tính mỗi người có thể ăn vào khoảng 1g vi nhựa mỗi năm chỉ từ gạo.
Kết quả cho thấy, dù gạo được đóng trong bao bì giấy, nilon hay vải, lượng vi nhựa phát hiện được hầu như không khác biệt. Trung bình, trong mỗi 100g gạo có khoảng 3,7 mg vi nhựa lẫn vào.
Tuy nhiên, việc vo gạo có thể giảm lượng vi nhựa từ 20% đến 40%. Với mức tiêu thụ trung bình 96,6 kg gạo/năm của người Việt Nam (theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), thói quen vo gạo có thể giúp loại bỏ khoảng 870 mg vi nhựa khỏi khẩu phần ăn. Dù vậy, các nghiên cứu sử dụng nước lọc để vo gạo, trong khi nhiều gia đình thường dùng nước máy – loại nước có thể chứa sẵn vi nhựa.
Cách tránh hạt vi nhựa trong thực phẩm hằng ngày
Lọc nước hoặc dùng nguồn nước tốt
Lọc nước máy bằng hệ thống lọc chất lượng giúp giảm đáng kể vi nhựa và tạp chất trong nước uống. Ngoài ra, sử dụng nước từ nguồn tự nhiên uy tín cũng giúp hạn chế nguy cơ ô nhiễm, đảm bảo nước sinh hoạt an toàn hơn.
Dùng chai, túi và chất liệu thân thiện môi trường
Ưu tiên chai thủy tinh hoặc thép không gỉ thay cho chai nhựa để giảm vi nhựa thôi nhiễm vào đồ uống. Khi mua sắm, hãy dùng túi vải tái sử dụng. Chọn quần áo từ sợi tự nhiên như cotton, lanh, len… vì vải tổng hợp khi giặt dễ thải ra vi nhựa.
Không hâm nóng thức ăn bằng hộp nhựa
Hộp nhựa khi gặp nhiệt có thể giải phóng vi nhựa và hóa chất độc hại. Nên dùng hộp thủy tinh hoặc gốm khi hâm nóng bằng lò vi sóng để đảm bảo an toàn.
Thận trọng với hải sản
Hải sản dễ chứa vi nhựa do động vật biển ăn phải. Hãy làm sạch kỹ, loại bỏ phần tiêu hóa, chọn mua tại nơi uy tín và ưu tiên cá nhỏ như cá cơm, cá mòi - vốn tích lũy vi nhựa ít hơn. Tránh dùng bao bì nhựa và luôn kiểm tra nguồn gốc để giảm nguy cơ ô nhiễm.
