Hồi nhỏ, chúng ta thường nghe người lớn khen ngợi "con nhà người ta": Ngoan ngoãn, lễ phép, hiểu chuyện, ai nhìn cũng quý. Mỗi lần nghe cha mẹ nói như vậy, trong lòng lại thấy vừa ngưỡng mộ vừa tủi thân. Nhưng có bao giờ bạn tự hỏi: Những đứa trẻ như thế, khi lớn lên sẽ ra sao?
"Người lớn tí hon" – thường phải chịu đựng nhiều hơn
Có một cặp vợ chồng trẻ, cả hai đều tốt nghiệp thạc sĩ từ các trường hàng đầu Trung Quốc. Họ có một cậu con trai tên là Nữu Nữu. Ai gặp cũng khen cậu bé lễ độ, điềm đạm, không giống một đứa trẻ mà giống như một "người lớn tí hon".
Gặp người lớn, Nữu Nữu luôn chủ động chào hỏi lễ phép, cười tươi rói khiến ai cũng quý mến. Mỗi lần nhà có khách, cậu còn biết rót trà, mời nước. Dù không hiểu gì câu chuyện của người lớn, cậu bé vẫn ngoan ngoãn ngồi yên bên cạnh, không làm phiền.
Chơi với bạn bè, cậu bé luôn nhường nhịn – đồ chơi hay đồ ăn đều sẵn sàng nhường cho bạn. Mỗi ngày đi học về, Nữu Nữu tự giác làm bài tập, cha mẹ không cần nhắc. Kết quả học tập luôn đứng đầu, được thầy cô yêu quý. Nhiều phụ huynh lấy cậu làm hình mẫu để dạy con mình.
Đằng sau hình mẫu "con nhà người ta" ấy là gì? Là sự giáo dục nghiêm khắc từ nhỏ. Bố mẹ Nữu Nữu không cho con tiếp xúc với những thứ "có hại" như TV, điện thoại, máy tính bảng. Họ lập ra nhiều quy tắc để rèn con theo hướng "ưu tú".
Kết quả là Nữu Nữu dễ dàng vào một trường trung học danh tiếng, rồi thi đậu vào đại học hàng đầu. Nhưng chính tại đây, cuộc sống của cậu rẽ sang một hướng hoàn toàn khác.
Trước sức hút của thế giới ngoài kia, cậu bé từng "hoàn hảo" ấy lại dễ dàng gục ngã.
Vào đại học, mọi việc đều phải tự lo. Không còn vòng tay bảo bọc của cha mẹ, không còn lời khen "con giỏi quá". Cũng không còn là "ngôi sao lớp học" vì ai trong trường cũng xuất sắc.
Lần đầu tiên, Nữu Nữu tiếp xúc với đủ kiểu người, kiểu sống, kiểu giá trị mới. Cậu choáng ngợp. Và cậu nhận ra: hóa ra ngoài lề lối mình từng biết, còn có nhiều cách sống khác.
Từ đó, bánh xe số phận bắt đầu chệch hướng.
Cậu không còn dậy sớm tập thể dục, không đọc sách vào sáng sớm, phòng thì bừa bộn quần áo bẩn, tất bẩn. Mỗi ngày đều thức khuya chơi game, sinh hoạt đảo lộn, tinh thần mệt mỏi, uể oải.
Điểm thi trượt dần trở thành chuyện thường. Cậu bắt đầu tự hỏi: "Dù có học giỏi, thì chẳng phải cũng chỉ sống như vậy thôi sao?"
Nhà trường phải can thiệp, thông báo tình hình cho cha mẹ. Họ vội vã chuyển nhà tới gần trường, mong có thể kéo con ra khỏi hố sâu. Nhưng Nữu Nữu vẫn không thay đổi. Bị cấm chơi game, cậu lén ra quán net chơi, thậm chí nửa đêm còn trèo cửa sổ đi chơi và bị gãy chân. Cuối cùng phải nghỉ học dài hạn, không thể lấy bằng tốt nghiệp, sống phụ thuộc vào bố mẹ.
Khi sự "hiểu chuyện" chỉ là lớp vỏ bọc
Nhiều cha mẹ cho rằng: "Con hiểu chuyện sớm thì lớn lên sẽ tự lập hơn." Nhưng thực tế, sự "chín chắn" quá sớm đôi khi chỉ là lớp vỏ ngụy trang của sự tổn thương. Một đứa trẻ luôn cố gắng đáp ứng kỳ vọng của người lớn, luôn nhẫn nhịn, luôn "ngoan", có thể là vì chúng không dám làm khác.
Đến khi gặp cám dỗ thật sự, chúng không còn nội lực để chống lại. Bởi vì trước giờ, các quyết định lớn nhỏ đều do cha mẹ làm hộ. Chúng chỉ quen vâng lời, không quen đối mặt với lựa chọn và hậu quả.
Làm sao để trẻ trưởng thành "đúng lúc, đúng cách"?
Trở thành người cha, người mẹ "đủ tốt"
Bác sĩ tâm lý Winnicott từng nói: "Người mẹ đủ tốt" là người có thể bao dung mọi cảm xúc của con. Khi trẻ tức giận, thay vì quát: "Không được khóc!", hãy ngồi lại và hỏi: "Con đang giận chuyện gì vậy?". Chính sự kiên nhẫn ấy sẽ giúp trẻ học cách điều tiết cảm xúc.
Thay đổi cách nói chuyện với con
Ví dụ, khi con đánh nhau với bạn, đừng hỏi: "Sao không nhường bạn?". Hãy hỏi: "Con nghĩ bạn khóc vì điều gì?". Những câu hỏi mở như vậy sẽ kích hoạt não bộ tư duy, giúp trẻ phát triển lòng thấu cảm. Khi con biết đặt mình vào vị trí người khác, sự "hiểu chuyện" sẽ đến một cách tự nhiên, không ép buộc.
Thiết lập "Ngày được phép sai"
Hãy dành mỗi tuần một ngày gọi là "Ngày được phép sai". Trong ngày đó, con được thử làm những điều lạ – ăn bằng tay trái, vẽ bằng tay không thuận… để rèn luyện khả năng chịu thất bại và phát triển tư duy linh hoạt. Cha mẹ cũng nên tham gia để giải tỏa áp lực, cho con thấy rằng: người lớn cũng có lúc làm sai và điều đó không sao cả.
Môi trường sống và cách giáo dục sai lầm đều có thể để lại hậu quả đáng sợ. Đừng biến con mình thành một "người lớn tí hon" chỉ để đổi lấy vài lời khen. Bởi vì nếu không có nền tảng nội lực thật sự, khi thế giới ngoài kia vẫy gọi, con có thể sẽ gục ngã, mãi mãi không đứng dậy được.
