Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C03) xác định, vụ án gây thất thoát hơn 540 tỷ đồng tại dự án 39-39B Bến Vân Đồn không chỉ phơi bày quy trình bán rẻ đất công của Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) mà còn hé lộ một nhánh sai phạm nghiêm trọng khác. Các bị can và nhiều người liên quan đã "hô biến" quỹ nhà an sinh xã hội thành hàng hóa thương mại.
Hiện, C03 đã tách riêng hành vi này để tiếp tục điều tra, xử lý, nhưng những lời khai ban đầu của các "đạo diễn" vụ việc gồm Lê Y Linh và Đặng Phước Dừa (Giám đốc và Chủ tịch Công ty TNHH Phú Việt Tín) đã phác họa rõ cơ chế "xin - cho" tại dự án này.
Phú Việt Tín là doanh nghiệp được 2 công ty con của VRG lập ra, nhưng bản chất là công cụ để chuyển dịch tài sản đất công sang tư nhân.
Dự án hiện hữu trên khu đất 39-39B Bến Vân Đồn. Ảnh: Thanh Tùng
Khu đất 39-39B Bến Vân Đồn (quận 4 cũ) rộng hơn 6.200 m2, có nguồn gốc là đất công sản do VRG quản lý. Khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất để làm dự án thương mại, chính quyền TP HCM đã đặt ra một điều kiện tiên quyết để đảm bảo an sinh xã hội.
Cụ thể, ngày 15/4/2010, trong văn bản chấp thuận quy mô dự án, UBND quận 4 yêu cầu chủ đầu tư (Công ty Phú Việt Tín) có trách nhiệm bán lại 1/3 quỹ nhà của dự án (tương đương 159 căn hộ) cho quận, theo giá tái định cư.
Yêu cầu này tiếp tục được pháp lý hóa tại Quyết định chấp thuận đầu tư số 6603/QĐ-UBND ngày 9/12/2015 của UBND TP HCM. Mục đích tối thượng của 159 căn hộ này là phục vụ các hộ dân bị giải tỏa bởi các dự án công ích trên địa bàn quận 4.
Những cuộc gặp phá vỡ 'vòng kim cô' tái định cư
Đối với một dự án bất động sản hạng sang ngay sát trung tâm quận 1, việc phải cắt ra 159 căn hộ để bán giá rẻ (giá tái định cư) là một "gánh nặng" làm giảm đáng kể biên lợi nhuận của chủ đầu tư. Muốn tối ưu hóa lợi nhuận, "vòng kim cô" này phải được tháo gỡ.
Để "chạy" các thủ tục pháp lý cho dự án, trong đó có việc xử lý nghĩa vụ tái định cư, nhóm thâu tóm dự án là Lê Y Linh và Đặng Phước Dừa đã tìm cách tiếp cận lãnh đạo địa phương.
Theo lời khai của Lê Y Linh tại cơ quan điều tra, để tạo mối quan hệ thuận lợi cho việc thực hiện dự án, bà này và Dừa đã tổ chức mời cơm lãnh đạo UBND quận 4. Những người tham dự gồm: ông Nguyễn Tiến Đạt (thời điểm đó là Chủ tịch quận) và ông Trần Hoàng Quân (Phó chủ tịch). Không chỉ là bữa ăn xã giao, tại đây, những chiếc phong bì đã được trao tay. Linh khai đã đưa cho ông Đạt 10.000 USD và ông Quân 5.000 USD.
Lời khai của bị can Đặng Phước Dừa càng làm rõ hơn tính chất của cuộc "đi đêm" này. Dừa thừa nhận, ngoài việc đưa tiền, bị can còn đưa ra những lời hứa hẹn đầy sức nặng về lợi ích vật chất trong tương lai.
Cụ thể, Dừa hứa sẽ cho ông Đạt và Quân mỗi người một căn hộ hoàn thiện tại dự án 39-39B Bến Vân Đồn sau khi xây xong. Nhưng sau này, do dự án đã được bán lại cho đối tác khác (Công ty Quốc Cường Gia Lai và sau đó là Novaland), nên ông ta đã không thực hiện được việc tặng căn hộ như đã hứa.
Dù việc tặng căn hộ chưa thành hiện thực, nhưng những khoản tiền USD và lời hứa hẹn đã phát huy tác dụng trong việc "bôi trơn" quy trình hành chính.
Đặng Phước Dừa và Lê Y Linh. Ảnh: Bộ Công an
Sau những nỗ lực "ngoại giao", yêu cầu của hai sếp doanh nghiệp đã được hồi đáp tích cực. Ngày 26/11/2015, sau khi được Thường trực Quận ủy đồng ý, ông Trần Hoàng Quân ký văn bản chấp thuận cho phép Phú Việt Tín không cần bán lại quỹ nhà tái định cư cho quận nữa, mà được phép bán thương mại toàn bộ 159 căn này ra thị trường. Để chuyển đổi nghĩa vụ bàn giao nhà, doanh nghiệp phải đóng góp một khoản tiền chênh lệch cho ngân sách quận.
Nhưng thay vì thuê đơn vị thẩm định giá độc lập để xác định sát giá thị trường tại thời điểm đó (năm 2015, thị trường bất động sản đang rất sôi động), UBND quận 4 đã "tự ước lượng" giá trị chênh lệch.
Con số được quận 4 đưa ra là 1,5 triệu đồng/m2 sàn. Với mức giá này, tổng số tiền mà chủ đầu tư phải nộp để "chuộc" 159 căn hộ (diện tích bình quân 60 m2/căn) chỉ là 14,31 tỷ đồng. Trong khi đó, giá trị thực tế khi kinh doanh thương mại cao gấp hàng chục lần.
Hợp thức hóa thần tốc
Quy trình hợp thức hóa chủ trương này diễn ra rất nhanh chóng. Chỉ một ngày sau khi ký văn bản chấp thuận cho doanh nghiệp (27/11/2015), ông Trần Hoàng Quân tiếp tục ký văn bản gửi lên UBND TP HCM xin ý kiến.
Mười ngày sau, ngày 7/12/2015, thành phố có văn bản chấp thuận đề xuất của quận 4 và giao Sở Tài chính, Sở Xây dựng hướng dẫn thực hiện. Đến cuối năm 2016, UBND TP HCM chính thức cho phép quận 4 tiếp nhận và sử dụng số tiền này.
Từ ngày 16/12/2016 đến 28/12/2018, Công ty Phú Việt Tín đã nộp đủ 14,31 tỷ đồng vào tài khoản của UBND quận 4. Số tiền này sau đó được quận sử dụng để xây dựng kết cấu hạ tầng công cộng trên địa bàn.
Trong kết luận điều tra vừa ban hành, C03 nhận định, việc UBND quận 4 tự ước lượng mức giá chênh lệch 1,5 triệu đồng/m2 để cho phép doanh nghiệp chuyển đổi nghĩa vụ tái định cư sang bán thương mại là có dấu hiệu sai phạm, gây thiệt hại cho lợi ích Nhà nước và xã hội.
Lời khai về việc đưa - nhận tiền hối lộ và hứa hẹn tặng căn hộ giữa nhóm Lê Y Linh, Đặng Phước Dừa với các lãnh đạo UBND quận 4 thời kỳ đó là tình tiết quan trọng chứng minh động cơ vụ lợi đằng sau các quyết định hành chính này.
Tuy nhiên, do thời hạn điều tra vụ án chính (xảy ra tại Tập đoàn Cao su Việt Nam) đã hết, để đảm bảo việc xử lý khách quan và triệt để, C03 đã quyết định tách toàn bộ thông tin, tài liệu liên quan đến hành vi sai phạm trong việc chuyển đổi 159 căn hộ tái định cư này để tiếp tục điều tra, xử lý ở giai đoạn sau.
Như vậy, số phận pháp lý của những cá nhân liên quan đến cú bắt tay "xóa sổ" nhà tái định cư này vẫn chưa dừng lại. Những cựu lãnh đạo đã đặt bút ký văn bản dựa trên mức giá "tự ước lượng" và những khoản "quà cảm ơn" sẽ tiếp tục được làm rõ trong thời gian tới.
Sai phạm trong việc "xóa sổ" 159 căn hộ tái định cư nêu trên là một nhánh độc lập, nhưng có quan hệ chặt chẽ với vụ án chính xảy ra tại Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam - nơi khởi nguồn việc chuyển dịch trái phép khu đất 39-39B Bến Vân Đồn từ đất công sang tư nhân.
Vụ án có nguyên nhân xuất phát từ việc bất chấp pháp luật của người đứng đầu và sự thiếu kiểm tra, giám sát trong quản lý công sản. Khu đất "vàng" này thuộc quản lý của Tập đoàn Cao su Việt Nam. Lê Quang Thung (cựu Tổng giám đốc) đã thông đồng với Lê Y Linh và Đặng Phước Dừa, chỉ đạo thành lập Công ty Phú Việt Tín rồi chuyển nhượng vốn góp trái luật (thực chất là bán đất không qua đấu giá) để tư nhân thâu tóm. Sau đó, bà Nguyễn Thị Như Loan (CEO Quốc Cường Gia Lai) mua lại dự án và hưởng lợi gần 298 tỷ đồng.
Để thực hiện trót lọt, Linh và Dừa đã hối lộ Thung hơn 11,4 tỷ đồng và Trần Ngọc Thuận (cựu Tổng giám đốc) 45 tỷ đồng. Đặc biệt, bị can Đoàn Ngọc Phương (Chủ tịch HĐ định giá Bộ TN&MT) còn nhận tiền để làm sai lệch kết quả định giá nhằm giúp các bị can "chạy tội".
C03 đã chuyển hồ sơ vụ án cho VKSND Tối cao, đề nghị truy tố 22 bị can về 5 tội danh, gồm Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí; Đưa và Nhận hối lộ, Lợi dụng chức vụ và Thiếu trách nhiệm.
