Các binh sĩ tham gia cuộc tập trận của NATO (Ảnh minh họa: AFP).
NATO thông báo vào cuối tháng 6 rằng các quốc gia thành viên đã đồng ý cam kết chi 5% GDP cho ngân sách quốc phòng sau khi Tổng thống Trump nhiều lần cho rằng các thành viên châu Âu chưa phân bổ đủ cho an ninh của liên minh xuyên Đại Tây Dương.
Đây là mức tăng mạnh so với cam kết 2% được thống nhất vào năm 2014.
Tổng thống Donald Trump đã thành công trong việc thuyết phục các quốc gia thành viên NATO tăng chi tiêu quốc phòng. Theo các chuyên gia, một điểm ngoại lệ quan trọng cho phép các đồng minh chi một phần ngân sách này vào những dự án “liên quan đến quốc phòng” đã mở đường cho các sáng kiến của các nước thành viên.
Cụ thể, con số 5% này được chia thành hai phần: 3,5% dành cho “nhu cầu quốc phòng cốt lõi và đáp ứng các mục tiêu năng lực của NATO” và 1,5% dành để “bảo vệ cơ sở hạ tầng trọng yếu, phòng thủ mạng lưới, đảm bảo khả năng chuẩn bị dân sự và khả năng chống chịu, đổi mới, và củng cố nền tảng công nghiệp quốc phòng".
Elie Perot, trợ lý giáo sư tại Trường Quản trị Brussels (Đại học Tự do Brussels, Bỉ), dự đoán làn sóng dự án hạ tầng sẽ bùng nổ, đặc biệt ở các nước Tây và Nam Âu sau diễn biến trên.
Một ví dụ nổi bật nhất chính là dự án xây cầu bắc qua eo biển Messina của Italy trị giá 15,5 tỷ USD. Dự án này đang được xem xét đưa vào chi tiêu quốc phòng của Italy, với lập luận rằng nó đủ tiêu chuẩn là “cơ sở hạ tầng tăng cường an ninh” ở sườn phía nam Địa Trung Hải của liên minh.
Các dự án được tính vào ngân sách NATO không chỉ giới hạn ở hạ tầng. Một số nước còn tìm cách nâng số liệu về ngân sách quốc phòng bằng các hạng mục khác.
Vào năm 2016, Anh tính cả lương hưu quân đội và hoạt động tình báo vào cam kết 2% GDP cho NATO. Tây Ban Nha muốn tính cả chi phí kiểm soát biên giới, giám sát bờ biển, và đóng góp cho các nhiệm vụ an ninh của EU vào khoản ngân sách này.
Ông Perot cho biết, “một số nước NATO lập luận rằng nỗ lực chống biến đổi khí hậu cũng nên được tính, vì sẽ giảm tác động của thiên tai tương lai, qua đó đóng góp vào an ninh chung của liên minh”.
Theo các chuyên gia, bằng cách này, một số nước NATO có thể sẽ tìm cách để hợp lý hóa các dự án vào ngân sách quốc phòng. Lý do được đưa ra là NATO tới nay chưa đưa ra hướng dẫn rõ ràng và công khai về những gì được coi là chi tiêu quốc phòng.
Điều này dẫn đến việc mỗi nước sẽ có cách diễn giải riêng về chi phí quốc phòng, miễn là nó hợp lý với từng quốc gia. Ngoài ra, NATO cũng chỉ công bố con số tổng quát và vài tỷ lệ phần trăm cơ bản nhưng không chi tiết từng khoản mà các nước thành viên đã chi cho quốc phòng.
Theo chuyên gia Todd Harrison thuộc Viện Di sản Mỹ, NATO nên thay đổi cách đánh giá của liên minh, tập trung vào năng lực và mức độ sẵn sàng chiến đấu thay vì chỉ bằng phần trăm GDP đầu tư cho quốc phòng.
