Cấm xe xăng theo giờ: Các thành phố lớn trên thế giới đã áp dụng từ khi nào?

Việc Hà Nội công bố lộ trình cấm xe máy xăng trong Vành đai 1 từ 1/7/2026 đang đưa Thủ đô gia nhập một xu hướng toàn cầu không thể đảo ngược. Trên thực tế, nhiều thành phố lớn trên thế giới đã áp dụng các biện pháp "cấm cửa" phương tiện hóa thạch từ hàng chục năm trước, tạo nên những kinh nghiệm quý giá nhưng cũng đầy thách thức.

Trung Quốc: tiên phong loại bỏ xe máy xăng từ thập niên 80

Trung Quốc nổi lên là quốc gia đi đầu trong việc loại bỏ xe máy xăng khỏi nội đô. Các biện pháp của họ không chỉ dừng lại ở lệnh cấm mà còn đi kèm với chính sách chuyển đổi quyết liệt:

Bắc Kinh (Từ 1980): Thủ đô này đã triển khai lệnh cấm/hạn chế xe máy xăng tại khu vực trung tâm từ thập niên 1980, ban đầu ở vòng đai 3 và mở rộng dần. Không chỉ cấm lưu thông, Bắc Kinh còn áp dụng tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt và quy định đăng kiểm khắt khe để loại bỏ phương tiện cũ. Bắc Kinh là một trong những thành phố sớm nhất thế giới thực hiện điều này.

Thâm Quyến (Từ 2003): Thành phố này là minh chứng điển hình cho việc chuyển đổi xanh. Thâm Quyến bắt đầu cấm xe máy xăng trên một số tuyến từ năm 2003, sau đó mở rộng sang toàn bộ nội đô. Điều quan trọng, quy định này luôn đi kèm với khuyến khích mạnh mẽ xe máy điện và phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng sạc – đổi pin.

Thượng Hải (Từ 2002): Thành phố này áp dụng chiến lược kiểm soát số lượng và tuổi đời. Từ năm 2002, Thượng Hải chính thức ngừng cấp biển số mới cho xe máy xăng/diesel. Phương tiện cũ bị quy định "hết niên hạn" sau 13 năm hoặc 120.000 km, buộc người dân phải chuyển sang phương tiện khác hoặc xe điện.

Quảng Châu (Từ 2007): Bắt đầu cấm toàn bộ xe máy xăng tại khu trung tâm từ năm 2007 và dừng cấp đăng ký mới. Tính đến 2025, có khoảng 200 thành phố ở Trung Quốc đã áp dụng các biện pháp tương tự.

Châu Âu: từ thu phí khí thải đến mục tiêu "không phát thải"

Các thành phố châu Âu sử dụng cơ chế kiểm soát khí thải tinh vi và áp dụng phí phạt để hạn chế xe ô nhiễm:

London, Anh (Từ 2019 - ULEZ): London thiết lập Vùng Phát thải Siêu thấp (ULEZ) từ 2019, yêu cầu ô tô và xe máy không đạt chuẩn phải trả phí cực cao để di chuyển. Vào tháng 8/2023, ULEZ đã mở rộng ra toàn bộ vùng Greater London (~1.500 km²), ảnh hưởng 9 triệu dân.

Các số liệu cho thấy, sau khi mở rộng, số xe không đạt chuẩn giảm khoảng 77.000 xe/ngày, tương đương giảm 45% so với trước. Tỷ lệ phương tiện tuân thủ chuẩn khí thải tại London hiện đạt khoảng 95%.

Paris, Pháp (Lộ trình đến 2030): Thủ đô ánh sáng áp dụng hệ thống phân loại phương tiện theo nhãn môi trường (dựa trên tiêu chuẩn khí thải). Các xe không đạt chuẩn sẽ bị hạn chế lưu thông. Mục tiêu tối thượng của Paris là đến năm 2030, khu vực trung tâm chỉ cho phép phương tiện "không phát thải" hoạt động.

Đức (Berlin, Cologne, Hanover - Từ 2005): Nhiều thành phố lớn của Đức đã thiết lập Vùng Phát thải Thấp (LEZ). Xe xăng phải đạt tối thiểu chuẩn Euro 1 trở lên, xe diesel phải đạt Euro 4 trở lên mới được phép lưu thông trong nội đô, qua đó loại bỏ xe cũ và khuyến khích phương tiện hiện đại.

Na Uy, một ví dụ độc đáo, không cần lệnh cấm cứng mà sử dụng đòn bẩy kinh tế siêu mạnh để khuyến khích xe điện:

• Chính sách miễn thuế nhập khẩu và miễn thuế VAT đối với xe điện.
  
• Miễn phí đỗ xe, cho phép xe điện đi vào làn buýt, giảm 75% phí đường cao tốc.

Nhờ loạt ưu đãi toàn diện này, hơn 80% xe mới bán ra tại thủ đô Oslo vào năm 2023 là xe điện.

Xu hướng khu vực: Đông Nam Á và mục tiêu tham vọng

Indonesia: Đặt mục tiêu tham vọng đạt 2 triệu xe máy điện vào năm 2025 và cắt giảm 29% khí thải nhà kính vào 2030, sử dụng các quy định đẩy nhanh chương trình xe máy chạy pin.

Đài Loan: Từng đặt mục tiêu loại bỏ xe máy xăng vào năm 2035 và ô tô xăng vào 2040, đi kèm với các ưu đãi như trợ cấp mua xe, biển số đặc biệt và lắp đặt hàng nghìn trạm sạc.

Có thể thấy, các biện pháp ở từng thành phố rất đa dạng, nhưng đều hướng tới một mục tiêu chung: loại bỏ hoặc giảm đáng kể xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong khu vực trung tâm, đồng thời khuyến khích phương tiện ít phát thải hơn. Hà Nội khi bước vào lộ trình cấm xe máy xăng từ Vành đai 1 từ năm 2026 sẽ đi đúng quỹ đạo toàn cầu này, đặt mình vào cùng dòng chảy với các đô thị tiên tiến trên thế giới.