Phóng viên Văn phòng đại diện báo Tuổi Trẻ tại Gia Lai trao quà cứu trợ khẩn cấp cho bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, khu vực 2, phường Quy Nhơn Bắc - Ảnh: H.V.
Hôm qua (24-11), Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Báo chí (sửa đổi). Tuổi Trẻ đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội đoàn TP.HCM, xung quanh việc sửa đổi luật.
Cần thiết của đổi mới báo chí trong kỷ nguyên mới
* Theo ông, báo chí TP.HCM cần đổi mới điều gì để đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên số?
- Bắt đầu từ năm 2026, cả nước sẽ bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Tất cả các địa phương, tất cả các ngành nghề đều phải thích ứng với kỷ nguyên này. Trong những lĩnh vực phải thích ứng mạnh mẽ nhất, báo chí là một trong những lĩnh vực đứng hàng đầu.
Đây là thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, thời kỳ của cách mạng số, của thông tin, của dữ liệu, của tuyên truyền.
Nếu báo chí không có sự thay đổi lớn, người dân sẽ rất khổ sở khi tiếp cận quá nhiều nguồn thông tin mà không biết đâu là chính thống. Dẫn đến có thể lệch lạc, nghĩ sai rồi làm sai.
Phát huy vai trò và truyền thống báo chí cách mạng trong kỷ nguyên mới là cực kỳ quan trọng. Tôi đánh giá rất cao đóng góp của báo chí TP.HCM đã trở thành một vũ khí và là công cụ đắc lực để TP phục hồi, phát triển; là lực lượng tiên phong trong những giai đoạn khó khăn, từ thời kỳ bao cấp đến giai đoạn phong tỏa do dịch COVID-19. Nhiều mô hình đột phá, sáng tạo của TP được chính báo chí cổ vũ, lan tỏa và nhân rộng.
Do vậy, thời gian tới yêu cầu số 1 là thông tin phải nhanh và chính xác. Người dân cần tiếp cận được chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, hay tình hình đời sống, thiên tai, dịch bệnh trong thời gian sớm nhất. Thời buổi bây giờ, thiên tai lũ lụt đến rất nhanh, thông tin chậm là người dân thiệt thòi.
Yêu cầu thứ hai phải hiện đại. Hiện đại đòi hỏi một cơ quan báo chí chuyên nghiệp. Báo chí là công cụ tuyên truyền đường lối của Đảng, Nhà nước, thì phải có phương tiện, tổ chức đủ chuyên nghiệp và hiệu quả. Báo chí phải góp phần kết nối con người với con người, kết nối trong nước với quốc tế; phải giúp đưa hình ảnh đất nước - con người Việt Nam ra thế giới bằng những thông tin tích cực, chính xác.
* Ở góc độ một người làm chính sách, ông đánh giá thế nào về vai trò của báo chí TP.HCM trong phát triển kinh tế - xã hội và quá trình hoạch định chính sách?
- Phải khẳng định vai trò báo chí của cả nước nói chung và báo chí TP.HCM nói riêng rất lớn. Cần nhận thấy báo chí đã đóng góp cho TP.HCM trong mọi giai đoạn.
Từ thời kỳ đổi mới, báo chí đã cổ vũ những mô hình tiên tiến, những cách làm hay, rồi thúc đẩy sự sáng tạo, năng động của doanh nghiệp và chính quyền. Trong phòng chống dịch COVID-19 tại TP.HCM, lực lượng phóng viên là những chiến sĩ tuyến đầu. Họ góp phần tuyên truyền phòng chống dịch hiệu quả, giúp huy động nguồn lực xã hội để khắc phục hậu quả và phục hồi kinh tế.
Trong quá trình Quốc hội thảo luận các chính sách cho TP.HCM, từ nghị quyết 54 đến nghị quyết 98..., báo chí cũng đóng góp quan trọng. Báo chí phản ánh trung thực những khó khăn về thể chế mà TP.HCM đang gặp phải, giúp Quốc hội hiểu rõ hơn và thống nhất cao khi bấm nút thông qua. Hay như việc lấy ý kiến nhân dân về quy hoạch, về các chủ trương lớn... báo chí truyền tải rất nhanh, rất trung thực. Đó là nguồn thông tin cực kỳ bổ ích cho hoạch định chính sách.
Cũng cần thấy thêm, trong những thời điểm mưa lũ vừa qua, nhất là ở các địa phương miền Trung, Tây Nguyên, phóng viên của các báo, trong đó, có các báo ở TP.HCM đã có mặt tại ngay những "rốn lũ", những điểm ngập sâu, những khu dân cư bị chia cắt nặng nề.
Các phóng viên của báo Sài Gòn Giải Phóng, Tuổi Trẻ, Người Lao động... vừa đưa tin chân thực, chính xác, vừa trực tiếp chuyển hàng cứu trợ, mang theo nhu yếu phẩm đến với bà con đang oằn mình giữa thiên tai.
Những hình ảnh ấy một lần nữa nhắc chúng ta về sứ mệnh không thể thay thế của báo chí, đặc biệt là những tờ báo lớn có uy tín lâu năm tại các trung tâm kinh tế - xã hội như Hà Nội và TP.HCM.
Yêu cầu đối với mô hình cơ quan báo chí - truyền thông chủ lực
* Thưa ông, cơ quan thẩm tra, nhiều ý kiến đại biểu, chuyên gia đề xuất cần bổ sung thêm các cơ quan truyền thông chủ lực ở một số địa phương hoặc một số đơn vị đã xây dựng được uy tín, có vị trí nhất định trong hoạt động báo chí làm "đầu mối" cho toàn hệ thống. Quan điểm của ông như thế nào?
- Tôi hoàn toàn đồng tình với đề xuất này. Bởi, Hà Nội và TP.HCM là hai "siêu đô thị", trung tâm lớn nhất nước, vì vậy, cần có cơ chế, chính sách đặc thù để hình thành cơ quan truyền thông chủ lực tại đây. Bởi hai địa phương này đều có dân số đông nhất cả nước và đều là các cực tăng trưởng rất quan trọng, rất nhạy cảm với thông tin.
Người dân tiếp cận Internet, thương mại điện tử, mạng xã hội... liên tục 24/24 giờ. Do đó, nhu cầu thông tin của người dân rất lớn, tần suất tương tác rất cao và cũng là nơi cần thông tin nhanh, chính xác để giữ ổn định xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế.
* Vậy theo ông, mô hình cơ quan truyền thông chủ lực ở địa phương, đặc biệt với TP.HCM, nên có đặc thù gì để phát triển mạnh, ổn định và bền vững?
- Trong mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện ở các địa phương này thì các đơn vị thành viên phải có tư cách pháp nhân rõ ràng, có mạng lưới, có các công ty con để tương tác, hỗ trợ lẫn nhau. Nhưng phải giữ được tên miền, giữ được thương hiệu đã có hàng chục năm.
Người Việt Nam ở nước ngoài tìm hiểu về đất nước cũng thường truy cập vào những tên miền này của các tờ báo lớn. Như vậy, trong kỷ nguyên mới, báo chí phải có sự bứt phá, tổ chức phải đổi mới thực chất và mạnh mẽ.
Tôi nghĩ đến việc hình thành các tập đoàn báo chí - truyền thông mạnh, giống như mô hình CNN trên thế giới. Tập đoàn báo chí đủ lớn thì mới có sức lan tỏa, đủ nguồn lực để cạnh tranh trong kỷ nguyên thông tin bùng nổ. Việt Nam hiện có khoảng chục thương hiệu báo chí mạnh: Tuổi Trẻ, Thanh Niên, VNE, Vietnamnet, Dân Trí, Người Lao Động, Lao Động, Sài Gòn Giải Phóng, Nhân Dân, Tiền Phong...
Những thương hiệu này đều có lượng bạn đọc rất lớn. Ta có thể tập trung hỗ trợ các thương hiệu mạnh, duy trì tính độc lập, giá trị lịch sử và sự tin cậy của từng thương hiệu, nhưng tổ chức theo mô hình tập đoàn để bổ trợ, tương thích, chia sẻ hạ tầng, chia sẻ nguồn lực.
* Vậy điều gì là quan trọng nhất khi cơ cấu lại hệ thống báo chí để đạt mục tiêu tinh gọn, mạnh và hiệu quả?
- Tôi cho rằng đây là một chủ trương chung trong việc cơ cấu lại tổ chức hệ thống chính trị, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, đơn vị hành chính và báo chí. Điểm quan trọng nhất là đảm bảo hiệu quả. Tinh gọn nhưng phải mạnh. Tinh giản nhưng phải nâng cao hiệu năng - hiệu lực. Báo chí phải phát huy được những tinh túy, những giá trị truyền thống tích lũy hàng chục năm.
Và đặc biệt, phải giữ thương hiệu của các tờ báo uy tín, nhất là những tờ báo có truyền thống lâu đời ở TP.HCM. Tổng Bí thư khi gặp báo chí cũng đã nhấn mạnh điều này. Tôi thấy bài phát biểu của Tổng Bí thư rất hay, thể hiện quan điểm nhất quán: đổi mới mạnh mẽ nhưng không được đánh mất những giá trị cốt lõi - đó chính là thương hiệu và uy tín báo chí cách mạng Việt Nam.
