"Cho phép chủ sở hữu tự định giá tài sản trí tuệ có thể phát sinh nguy cơ nâng khống, chuyển giá"

Phát biểu tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, Đoàn ĐBQH TP HCM đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện quy định liên quan đến quản lý, khai thác quyền sở hữu trí tuệ.

Theo đại biểu, việc cho phép chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ lập danh mục và tự xác định giá trị tài sản trí tuệ là một bước tiến, tạo hành lang pháp lý để tài sản trí tuệ được ghi nhận trong sổ sách kế toán và tham gia các giao dịch dân sự, thương mại, đầu tư. Tuy nhiên, quy định hiện hành “đang mở quá rộng” khi cho phép chủ sở hữu tự định giá mà không kèm theo nghĩa vụ chứng minh, công bố căn cứ hoặc chuẩn mực định giá tối thiểu.

"Thực tiễn kiểm toán, thanh tra cho thấy đây là kẽ hở dễ bị lợi dụng để nâng khống giá trị, chuyển giá, gây thất thoát trong giao dịch với tài sản công, đồng thời khiến các tổ chức tín dụng gặp khó khăn khi thẩm định hồ sơ", đại biểu nêu rõ.

Từ những bất cập đó, đại biểu đoàn TP HCM đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung nguyên tắc giải trình và minh bạch hóa phương pháp định giá, nhằm bảo đảm tính liêm chính, tăng độ tin cậy và an toàn cho thị trường tài sản trí tuệ.

Đề cập đến nội dung về chủ trương Nhà nước khuyến khích khai thác, sử dụng tài sản trí tuệ làm tài sản bảo đảm để vay vốn, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân nhấn mạnh chủ trương này là đúng đắn, phù hợp với xu thế kinh tế tri thức, nhưng nếu không kèm theo các điều kiện ràng buộc thì quy định “khuyến khích” sẽ khó triển khai trong thực tế.

Bà Trân cho biết hiện nay, các tổ chức tín dụng chỉ có thể chấp nhận tài sản trí tuệ làm tài sản bảo đảm khi có phương pháp định giá chuẩn, hồ sơ xác lập quyền rõ ràng và cơ chế xử lý - chuyển giao tài sản trong trường hợp khách hàng mất khả năng trả nợ. Trong khi đó, dự thảo Luật mới chỉ dừng ở mức “khuyến khích” mà chưa làm rõ các nội dung: Việc định giá dựa trên chuẩn nào? Cách xử lý tài sản khi phát sinh nghĩa vụ nợ ra sao? Ai chịu trách nhiệm khi tài sản đang tranh chấp, bị hủy hiệu lực hoặc mất giá trị kinh tế?.

“Nếu thiếu những điều kiện tiên quyết này, quy định tại dự thảo Luật khó có thể đi vào thực tế tín dụng,” đại biểu cảnh báo.

Về nội dung quy định Chính phủ hướng dẫn phương pháp định giá tài sản trí tuệ, đại biểu Bảo Trân cho rằng cơ quan soạn thảo cần phải làm rõ phạm vi hướng dẫn thay vì chỉ quy định chung chung như trong dự thảo Luật.

Dẫn kinh nghiệm quốc tế, đại biểu cho biết một hệ thống định giá tài sản trí tuệ hiệu quả tối thiểu phải có: bộ tiêu chí và phương pháp định giá chuẩn hóa; yêu cầu về hồ sơ minh chứng và tiêu chuẩn năng lực đối với tổ chức, cá nhân thực hiện định giá; cơ chế kiểm tra – hậu kiểm và xử lý sai lệch.

Đại biểu nhấn mạnh nếu những tiêu chí này không được quy định rõ ở văn bản dưới luật, việc định giá sẽ thiếu thống nhất, gây rủi ro cho chủ sở hữu tài sản, cơ quan quản lý và hệ thống ngân hàng. 

Trình bày trước Quốc hội, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân cho rằng quy định hiện nay về định giá tài sản trí tuệ vẫn thiếu sự thống nhất. Một mặt cho phép chủ sở hữu tự định giá và khuyến khích thế chấp, nhưng mặt khác lại chưa yêu cầu các hoạt động này phải tuân thủ chuẩn định giá do Nhà nước ban hành. Điều này, theo đại biểu, có thể gây lúng túng và tạo kẽ hở khi áp dụng.

Vì vậy, bà đề nghị bổ sung nguyên tắc bắt buộc mọi hoạt động khai thác, giao dịch và thế chấp tài sản trí tuệ phải tuân thủ đầy đủ quy định về định giá, đồng thời yêu cầu giải trình, minh bạch hơn đối với việc tự định giá, nhất là với tài sản công hoặc tài sản giá trị lớn. Đại biểu cũng đề xuất làm rõ cơ chế xử lý tài sản trí tuệ khi được dùng làm tài sản bảo đảm để bảo vệ quyền lợi của cả tổ chức tín dụng và chủ sở hữu.

Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hoà, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp, cho biết trên thực tế, thời gian qua đã xảy ra trường hợp quyền sở hữu trí tuệ chưa được cơ quan có thẩm quyền công nhận nhưng vẫn được đưa vào sổ sách kế toán như một tài sản. Có những tài sản không tồn tại hoặc có giá trị rất thấp, nhưng được “thổi phồng” khi ghi vào sổ sách để vay ngân hàng, phát hành chứng khoán, kêu gọi đầu tư. Khi bán chứng khoán hay chuyển giao cho khách hàng, giá trị thực lại không tồn tại, gây rủi ro lớn cho thị trường.

Vì vậy, ông đề nghị chỉ nên ghi quyền sở hữu trí tuệ vào sổ sách kế toán khi đã được cơ quan có thẩm quyền xác lập và công nhận. Khi đó, chủ sở hữu mới có quyền công bố, giao dịch hay chuyển nhượng. Điều này nhằm đảm bảo minh bạch, tránh lừa đảo và bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia.