Ngôi miếu xưa 170 năm
Miếu Ông Bổn tọa lạc trên đường Trương Phùng Xuân, P.Lý Văn Lâm, tỉnh Cà Mau. Cổng chính lợp mái ngói cong, trang trí hình rồng ở đỉnh. Phần trên của cổng có hàng chữ Hán màu vàng nổi bật trên nền đỏ: Phước Đức Miếu. Bên dưới là dòng chữ quốc ngữ ghi: Miếu Ông Bổn. Ở gian chánh điện, hai bên cột có câu đối viết bằng chữ Hán ca ngợi Phước Đức Chánh Thần ban sự may mắn bình an cho người dân.
Cổng miếu Ông Bổn
ẢNH: HOÀNG PHƯƠNG
"Phước Tinh Củng Chiếu Vạn Dân Lạc
Đức Trạch Trường Thùy Bách Tính An"
Phía dưới bàn thờ tượng Ông Bổn có thêm bàn thờ thần hổ.
Tác giả Nghê Văn Lương trong Cà Mau xưa, An Xuyên nay chép: Miếu Ông Bổn xưa có 2 sắc phong "Phước Đức Chánh Thần" vào năm Tự Đức thứ 8 (1856). Sắc thần thứ nhất ghi chữ Lạc Hòa và sắc thần thứ hai ghi Lạc Hội. Ngoài ra, trên bàn thờ ở gian chánh điện có một cái khánh sơn son thếp vàng, bài vị khắc chữ "Thần" rất lớn và thờ một pho tượng gỗ cao chừng 3 tấc mà người Phước Kiến gọi là Ông Bổn.
Hiện nay, tượng Ông Bổn được làm lại lớn hơn, đội mão, râu bạc năm chòm được đặt trong khánh thờ trang trọng, hai bên có giàn lỗ bộ. Người Hoa Phước Kiến ở Cà Mau tin rằng Ông Bổn của họ là Trịnh Hòa, một trong những vị đô đốc, nhà thám hiểm và nhà ngoại giao nổi tiếng nhất trong lịch sử Trung Hoa thời nhà Minh nên được thờ cúng như một vị thần hộ mệnh, đặc biệt là trong tín ngưỡng của những người đi biển đánh cá hoặc thương nhân buôn bán…
Chùa Ông Bổn xưa tọa lạc tại ngã ba sông Gành Hào. Khi người Pháp đến thì địa điểm trên được trưng dụng để xây cất văn phòng và dinh Chủ quận, vì vậy ngôi miếu buộc phải dời đi nơi khác. Sau khi xem xét địa thế, người Hoa bang Phước Kiến chung đậu tiền bạc dời chùa đến vàm Rạch Rập, cất lại ngôi miếu mới, là địa điểm hiện nay.
Gian chánh điện miếu Ông Bổn
ẢNH: HOÀNG PHƯƠNG
Chiến tranh bùng phát. Năm 1945, ngôi miếu bị đốt, các cây da cổ thụ trước ngôi miếu cũng không còn. Khi bà con xóm Phước Kiến đi tản cư trở về, họ góp công của dựng lại một ngôi miếu nhỏ bằng tre lá tạm để làm nơi thờ phượng. Mãi đến năm 1960, miếu Ông Bổn mới được xây cất lại bằng gạch ngói.
Bữa tiệc làng độc đáo
Miếu Ông Bổn xưa có 2 lệ cúng, ngày 29 tháng 3 âm lịch là ngày vía Ông và ngày rằm và 16 tháng giêng âm lịch hằng năm. Mỗi kỳ lễ hội, có hàng trăm chiếc ghe thuyền của người Phước Kiến ở vùng Rạch Gốc, Năm Căn cách xa hàng chục cây số cũng quy tụ về dự đậu kín một khúc sông từ Vàm Rạch Rập tới ngã ba sông Gành Hào.
Lễ vật cúng Ông Bổn cũng có heo, gà, bánh, trái cây, hương hoa… như ở các đình miếu khác. Nhưng ở đây đặc biệt có tục là khách chỉ ăn toàn mì xào. Món này gọi là "mì kỹ" được làm từ bột mì, trứng và một lượng nhỏ nước tro tàu để tăng độ dai, xào với con hàu tươi, tôm khô và thịt heo. Mỗi kỳ lễ hội người ta làm hàng chục "chảo đụng" mì xào để ăn thay thế cơm. Sau khi cúng xong, thức ăn được dọn lên trên 9 - 10 bộ ván rồi một người đánh phèng la vang rền cho người dân trong xóm hay mà đến dự tiệc. Nhưng từ năm 1960 về sau, tục lệ cúng kiếng đã thay đổi. Ngày rằm thì cúng và đãi chay, qua ngày 16 thì cúng mặn và tục lệ ăn mì xào cũng không còn.
Bà thủ từ Quách Thị Mỹ Vân
ẢNH: HOÀNG PHƯƠNG
Bà Quách Thị Mỹ Vân, 71 tuổi, người thủ từ trông coi và lo việc nhang đèn miếu Ông Bổn, cho biết hồi trước trong lễ cúng người ta còn tổ chức cầu cơ xin "Ông" cho chữ để biết vận may rủi trong năm. Đặc biệt là trước sân miếu có một gốc cây cổ thụ, mỗi khi người dân đau ốm thường tới khấn vái và đẽo lấy một miếng dăm đem về nấu nước uống, hy vọng được khỏi bệnh.
Ngày nay, việc cầu cơ xin chữ, cũng như chữa bệnh bằng dăm cây không còn phù hợp nên Ban Trị sự miếu không cho thực hiện nữa. Lệ cúng Ông chỉ một lần trong năm vào ngày 29 tháng 3 âm lịch. Mỗi lần cúng đãi mấy chục cỗ bàn, nhưng đặt ở nhà hàng chứ không tổ chức nấu nướng tại chỗ như xưa. Vào dịp này, không chỉ người Phước Kiến mà hầu hết người Hoa và người Việt đều tập trung về dâng hương cầu xin Ông ban phước lành cho gia đình, độ trì cho quốc thái dân an, bà Vân cho biết. (còn tiếp)
