Khi chúng ta nghĩ về việc tập thể dục, hình ảnh thường hiện lên là một hoạt động lành mạnh, giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và nâng cao tuổi thọ. Tuy nhiên, thực tế đáng báo động là có nhiều trường hợp đột quỵ xảy ra ngay trong lúc đang tập thể dục. Điều này khiến nhiều người băn khoăn: Tại sao một hoạt động tốt cho sức khỏe lại có thể dẫn đến một biến cố nguy hiểm như vậy?
Về bản chất, tập thể dục là một yếu tố bảo vệ tim mạch chứ không phải là nguyên nhân chính gây đột quỵ.
Một nghiên cứu khác từ Đại học Y khoa Harvard cho thấy, việc tập thể dục với cường độ vừa phải 5 lần mỗi tuần giúp giảm 20% nguy cơ đột quỵ. Ngược lại, tập luyện quá sức và không kiểm soát lại có thể gây hại. Điều này chứng minh rằng, chính cường độ và cách thức tập luyện mới là yếu tố quyết định, chứ không phải bản thân hoạt động thể chất.
Tập luyện quá sức và không kiểm soát có thể gây đột quỵ bởi những lý do sau:
- Tập thể dục làm thay đổi huyết áp đột ngột: Khi tập thể dục cường độ cao, nhịp tim và huyết áp tăng lên đáng kể để bơm máu đi khắp cơ thể. Với những người đã có sẵn các yếu tố nguy cơ như cao huyết áp, xơ vữa động mạch hoặc dị dạng mạch máu não, sự gia tăng áp lực đột ngột này có thể khiến các mảng xơ vữa bị bong ra, gây tắc nghẽn mạch máu não (đột quỵ thiếu máu cục bộ), hoặc làm vỡ một mạch máu não yếu (đột quỵ xuất huyết).
- Tập thể dục có thể làm mất nước và tăng độ nhớt máu: Trong quá trình tập luyện, cơ thể đổ mồ hôi nhiều dẫn đến mất nước. Nếu không được bù nước kịp thời, máu sẽ trở nên cô đặc hơn, làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Cục máu đông này có thể di chuyển lên não và gây tắc nghẽn.
- Rối loạn nhịp tim: Tập thể dục quá sức có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng rối loạn nhịp tim, đặc biệt là rung tâm nhĩ. Rung tâm nhĩ là nguyên nhân phổ biến gây hình thành cục máu đông trong tim, sau đó cục máu đông di chuyển lên não, gây đột quỵ.
Những ai có nguy cơ cao đột quỵ khi thể dục không phù hợp?
Không phải ai tập thể dục cũng có nguy cơ đột quỵ. Nguy cơ này cao hơn ở những người tập thể dục không phù hợp, đặc biệt là người có các yếu tố sau:
- Người mắc bệnh nền chưa được kiểm soát: Cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tim mạch, mỡ máu cao là những yếu tố nguy cơ hàng đầu.
- Người lười vận động đột nhiên tập luyện quá sức: Cơ thể chưa quen với cường độ vận động cao, dẫn đến các phản ứng sinh lý quá mức.
- Người cao tuổi: Hệ thống tim mạch của người cao tuổi đã lão hóa, dễ bị tổn thương hơn.
- Người có các dị tật mạch máu não bẩm sinh: Phình động mạch hoặc dị dạng mạch máu não là "quả bom nổ chậm", có thể vỡ bất cứ lúc nào khi áp lực máu tăng cao.
Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Thần kinh học của Mỹ đã chỉ ra rằng, những người có bệnh nền về mạch máu hoặc tim mạch có nguy cơ đột quỵ cao hơn 15 lần trong 1 giờ sau khi tập thể dục cường độ cao, so với người khỏe mạnh. Điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm tra sức khỏe và điều chỉnh cường độ tập luyện phù hợp.
Khuyến cáo dành cho người chăm thể dục, đặc biệt khi giao mùa
Thời tiết giao mùa (từ nóng sang lạnh và ngược lại) là thời điểm đặc biệt nguy hiểm đối với những người có nguy cơ. Nhiệt độ thay đổi đột ngột khiến mạch máu co thắt, huyết áp tăng cao, tăng áp lực lên hệ tuần hoàn và tim mạch.
Dưới đây là những khuyến cáo quan trọng người dân cần nhớ khi tập luyện để đề phòng đột quỵ:
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đây là điều quan trọng nhất. Hãy khám sức khỏe tổng quát, đặc biệt là kiểm tra tim mạch và huyết áp trước khi bắt đầu bất kỳ chế độ luyện tập nào.
- Khởi động kỹ càng: Dành ít nhất 10-15 phút để khởi động, làm nóng cơ thể. Điều này giúp hệ tim mạch và cơ bắp thích nghi dần, tránh thay đổi đột ngột.
- Lắng nghe cơ thể: Khi cảm thấy chóng mặt, đau đầu, đau ngực, khó thở, hoặc bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy dừng lại ngay lập tức. Đừng cố gắng vượt ngưỡng chịu đựng của bản thân.
- Uống đủ nước: Uống nước trước, trong và sau khi tập luyện để tránh mất nước và làm loãng máu.
- Tập luyện phù hợp: Chọn cường độ tập luyện phù hợp với thể trạng của bản thân. Nếu bạn là người mới, hãy bắt đầu từ cường độ thấp và tăng dần.
- Chú ý trang phục: Mặc trang phục phù hợp với thời tiết. Khi trời lạnh, hãy mặc đủ ấm để cơ thể không bị sốc nhiệt. Khi trời nóng, chọn trang phục thoáng mát, thấm hút mồ hôi tốt.
- Chọn thời điểm tập: Tránh tập vào sáng sớm khi nhiệt độ còn quá lạnh hoặc giữa trưa nắng gắt. Thời điểm lý tưởng là chiều muộn hoặc sáng sớm khi mặt trời đã lên.
Đột quỵ khi tập thể dục là một lời cảnh tỉnh nghiêm túc về tầm quan trọng của việc hiểu rõ cơ thể mình. Tập thể dục đúng cách là "liều thuốc" giúp bạn sống khỏe và lâu hơn. Ngược lại, tập luyện thiếu khoa học, đặc biệt khi có các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn, có thể biến hoạt động tốt thành một hiểm họa khó lường. Hãy luôn ghi nhớ rằng: "Phòng bệnh hơn chữa bệnh" và việc lắng nghe cơ thể chính là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe của bạn!
