Công ước Hà Nội mở ra mạng lưới hợp tác 24/7, giúp các nước Đông Nam Á phối hợp nhanh trong điều tra và xử lý tội phạm mạng xuyên biên giới, một loại tội phạm ngày càng tinh vi, gắn với lừa đảo trực tuyến, rửa tiền, buôn người và tham nhũng.
Toàn cảnh Lễ mở ký Công ước Hà Nội tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia Việt Nam ngày 25/10/2025. (Ảnh: Minh Đức)
Tại tọa đàm “Tương lai ứng phó tội phạm có tổ chức – Từ trung tâm lừa đảo đến ngân hàng ngầm và tội phạm mạng ở Đông Nam Á”, do Văn phòng Liên hợp quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC) tổ chức bên lề Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) chiều 25/10, các đại diện thống nhất rằng việc triển khai Công ước Hà Nội sẽ giúp các nước thiết lập mạng lưới thực thi pháp luật 24/7, cho phép chia sẻ dữ liệu và phối hợp điều tra gần như theo thời gian thực – yếu tố mang tính quyết định trong truy vết tội phạm công nghệ cao .
Theo bà Delphine Schantz, Trưởng đại diện UNODC khu vực Đông Nam Á – Thái Bình Dương, các nhóm tội phạm mạng trong khu vực “đã phát triển thành hệ sinh thái phức tạp, kết nối các trung tâm lừa đảo, ngân hàng ngầm và nền tảng tài chính ảo ”.
Bà cho biết, chỉ riêng Đông Á và Đông Nam Á đã ghi nhận thiệt hại kinh tế gần 40 tỷ USD mỗi năm, và nạn nhân đến từ hơn 100 quốc tịch, trong đó nhiều người bị lừa sang làm việc, bị tước hộ chiếu và ép tham gia các hoạt động lừa đảo trực tuyến.
“Công ước Hà Nội sẽ giúp các quốc gia không chỉ chia sẻ thông tin mà còn hỗ trợ kỹ thuật và pháp lý để khởi tố tội phạm xuyên biên giới ,” bà nhấn mạnh.
Thực tế, Đông Nam Á hiện được xem là “điểm uốn” trong cuộc chiến chống tội phạm mạng toàn cầu. Theo phân tích của UNODC, nhiều tổ chức tội phạm trong khu vực đã phát triển thành những "hệ sinh thái khép kín", bao gồm các trung tâm lừa đảo quy mô lớn, ngân hàng ngầm và sòng bạc trực tuyến, tạo nên chuỗi rửa tiền và gian lận xuyên quốc gia.
Ông Inshik Sim, chuyên gia khu vực của UNODC, cho biết các trung tâm lừa đảo ở Myanmar, Campuchia hay Lào đã đạt quy mô công nghiệp, được trang bị hạ tầng viễn thông hiện đại, thậm chí cả internet vệ tinh Starlink để duy trì hoạt động ở vùng biên giới.
Ông cho biết các tổ chức này không chỉ hoạt động độc lập mà còn “xuất khẩu mô hình” ra các khu vực khác thông qua hình thức “tội phạm dưới dạng dịch vụ” (Crime-as-a-Service), nơi công cụ gian lận, deepfake, danh tính ảo và phần mềm tấn công được rao bán tràn lan.
Ông Inshik Sim nhấn mạnh: “Cần có một sự thay đổi căn bản – phản ứng ở cấp độ toàn khu vực, toàn chính phủ và toàn nền kinh tế".
Đối phó với làn sóng này, nhiều quốc gia trong khu vực đã chủ động triển khai các biện pháp nội địa nhưng hướng đến sự kết nối khu vực.
Tại Malaysia, Cơ quan An ninh mạng Quốc gia (NACSA) đã thành lập Trung tâm Phản ứng lừa đảo quốc gia (NSRC) hoạt động 24/7, cho phép người dân báo cáo vụ việc trong vòng 24 giờ đầu.
Giám đốc điều hành NACSA, Tiến sĩ Megat Zuhairy cho biết: “Chúng tôi mở đường dây nóng 997 hoạt động 24/7, vì chỉ trong 24 giờ đầu, ngân hàng mới có thể phong tỏa giao dịch gian lận”.
Malaysia cũng đang hoàn tất Dự luật Tội phạm mạng mới, thay thế Đạo luật 1997, để nội luật hóa các quy định của Công ước Hà Nội.
Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Hồng Công và Ma Cao – Trung Quốc, bà Lê Đức Hạnh, chia sẻ rằng nhiều vụ lừa đảo sử dụng AI và deepfake cho thấy tính cấp thiết của hợp tác pháp lý quốc tế. Bà dẫn ví dụ vụ một công ty đa quốc gia tại Hồng Kông bị mất 200 triệu đô la Hồng Kông (hơn 25 triệu USD) do bị giả mạo lãnh đạo qua cuộc gọi video.
“Khi giọng nói và khuôn mặt có thể bị giả mạo hoàn toàn, chỉ có phối hợp nhanh giữa các cơ quan và quốc gia mới giúp truy vết dòng tiền” , bà nói, đồng thời cho biết Việt Nam và Hồng Kông đã kết thúc đàm phán thỏa thuận hỗ trợ pháp lý song phương, hướng tới ký kết trong thời gian tới.
Cũng tại toạ đàm, Ấn Độ giới thiệu mô hình “ba lớp phòng thủ” kết hợp giữa nhà nước và khu vực tư nhân để ngăn chặn tội phạm mạng ngay từ gốc: kiểm soát viễn thông, công nghệ và hệ thống tài chính.
Ông Rushi Mehta, nhà nghiên cứu an ninh mạng và tội phạm có tổ chức tại Trung tâm Điều phối Tội phạm mạng (I4C), cho biết chính phủ Ấn Độ đã phối hợp với các nhà mạng để gắn cảnh báo “cuộc gọi nghi lừa đảo” ngay trên màn hình, đồng thời chia sẻ dữ liệu rủi ro với WhatsApp, Facebook và Google nhằm ngăn chặn các quảng cáo giả mạo, phần mềm độc hại và ứng dụng cho vay bất hợp pháp.
“Chính phủ phải chia sẻ tín hiệu kỹ thuật cho doanh nghiệp viễn thông để họ nhận dạng và chặn mô hình lừa đảo ngay từ tầng hạ tầng truyền dữ liệu,” ông Rushi Mehta nhấn mạnh.
Nhờ đó, Ấn Độ đã phát hiện khoảng 70% các cuộc gọi lừa đảo, giả mạo lực lượng chức năng. Đồng thời, việc vận hành hệ thống CFC RMS cho phép ngân hàng phong tỏa giao dịch gian lận trong thời gian thực, cứu được hàng nghìn tỷ rupee mỗi năm.
Ông Rushi Mehta, nhà nghiên cứu an ninh mạng và tội phạm có tổ chức tại Trung tâm I4C, Bộ Nội vụ Ấn Độ, phát biểu tại phiên toạ đàm bên lề Lễ mở ký Công ước Hà Nội. (Ảnh: Diễm Châu)
Công ước Hà Nội là hiệp ước toàn cầu toàn diện đầu tiên do Liên Hợp Quốc thúc đẩy trong lĩnh vực phòng, chống tội phạm mạng.
Văn kiện đặt ra khuôn khổ pháp lý thống nhất cho việc điều tra, dẫn độ và chia sẻ chứng cứ điện tử giữa các quốc gia, đồng thời thiết lập mạng lưới hợp tác 24/7 giữa các cơ quan thực thi pháp luật, giúp tăng tốc độ phản ứng, củng cố trao đổi thông tin và hỗ trợ kỹ thuật nhằm đối phó hiệu quả hơn với các hình thức tội phạm mạng ngày càng tinh vi.
“Việc Việt Nam được chọn đăng cai lễ ký Công ước thể hiện niềm tin của cộng đồng quốc tế vào vai trò của khu vực trong việc thúc đẩy hợp tác đa phương và bảo đảm an ninh mạng toàn cầu”, bà Schantz khẳng định.
