Trong kết luận điều tra vừa hoàn tất, ngoài việc làm rõ hành vi thâu tóm trái phép khu đất 39-39B Bến Vân Đồn rộng 6.200 m2 gây thất thoát hơn 542 tỷ đồng, Cơ quan Cảnh sát điều tra (C03) Bộ Công an còn chỉ ra phi vụ "đi đêm" nhằm dìm giá tài sản công để chạy tội.
Do lo sợ bị khởi tố, Lê Y Linh (Giám đốc Công ty TNHH Việt Tín) và Đặng Phước Dừa (Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Việt Tín) đã tiếp cận, hối lộ ông Đoàn Ngọc Phương - Cục phó Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất (Bộ TN&MT) kiêm Chủ tịch Hội đồng định giá (HĐĐG) cấp Bộ. Nhận hơn 430 triệu đồng, ông Phương đã chỉ đạo cấp dưới sử dụng tài sản so sánh không phù hợp để định giá khu đất thấp hơn thị trường, nhằm hợp thức hóa sai phạm giúp những người liên quan tránh bị xử lý hình sự.
Nỗi sợ mang tên 'giá thị trường'
Theo kết luận điều tra, ngày 18/11/2022, để có căn cứ xác định hậu quả thiệt hại và trách nhiệm hình sự của các cá nhân liên quan đến sai phạm tại Tập đoàn Cao su Việt Nam (quản lý khu đất 39-39B Bến Vân Đồn), C03 đã có yêu cầu định giá tài sản đối với quyền sử dụng khu đất vào hai thời điểm: ngày 31/12/2013 và ngày 8/9/2014.
Bộ Tài nguyên & Môi trường sau đó đã thành lập HĐĐG cấp Bộ do ông Đoàn Ngọc Phương làm Chủ tịch Hội đồng. Ông Cao Đại Nghĩa, Phó trưởng phòng Giá đất, được giao làm Thường trực Hội đồng kiêm Tổ trưởng Tổ giúp việc
Thời điểm này, Đặng Phước Dừa và Lê Y Linh (những người đứng sau thương vụ thâu tóm đất công) như "ngồi trên đống lửa". Họ nhận thức rõ bản chất của vụ án: mức độ sai phạm tỷ lệ thuận với giá trị thiệt hại. Nếu HĐĐG định giá xác định giá trị khu đất theo đúng giá thị trường (rất cao), số tiền thất thoát của Nhà nước sẽ rất lớn, đồng nghĩa với việc họ chắc chắn bị khởi tố hình sự. Ngược lại, nếu giá đất được định giá thấp, sát với mức giá Nhà nước phê duyệt trước đó, họ có cơ hội thoát tội.
Biết mình đã bị cấm xuất cảnh và C03 đang rốt ráo làm việc, Dừa và Linh quyết định phải "tác động" vào khâu định giá này.
Dự án 39-39B Bến Vân Đồn, quận 4, TP HCM. Ảnh: Novaland
Tháng 6/2023, thông qua sự giới thiệu của Ngô Xuân Trường (Chuyên viên Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất), Linh là người đầu tiên tiếp cận ông Đoàn Ngọc Phương. Tại phòng làm việc của Phương ở trụ sở Bộ TN&MT, Linh đặt vấn đề nhờ Phương "tạo điều kiện" trong quá trình định giá khu đất 39-39B Bến Vân Đồn.
Cuộc gặp diễn ra chóng vánh. Khi ra về, Linh để lại một túi quà. Phương mở túi thì thấy có 200 triệu đồng.
Tuy nhiên, đỉnh điểm của sự lo lắng và hành vi hối lộ diễn ra vào ngày 10/8/2023. Đặng Phước Dừa từ TP HCM bay ra Hà Nội gặp Lê Y Linh để nghe ngóng tình hình. Dù Linh trấn an rằng "mọi việc đã lo xong, không cao hơn giá chuyển nhượng", nhưng Dừa vẫn không yên tâm.
Chiều cùng ngày, thông qua Nguyễn Thu Hằng (Chuyên viên Cục), Dừa đến phòng làm việc của Phương. Tại đây, Chủ tịch Công ty Việt Tín lấy phong bì có 10.000 USD đặt lên bàn làm việc.
Kết luận điều tra ghi nhận lời trình bày của ông Dừa: "Em có chút quà miền Nam biếu anh. Em muốn hỏi thăm về định giá Bến Vân Đồn của bên cao su vì em sợ định giá cao thì sẽ bị truy tố".
Sau khi nhận tiền, ông Phương đưa ra cam kết: "Tôi chỉ nói một câu thôi, anh cứ về kê cao gối ngủ ngon, anh về ngay đi, đừng có nói với ai là đã gặp tôi".
Lê Y Linh (trái), Đặng Phước Dừa và Đoàn Ngọc Phương. Ảnh: Bộ Công an
Chỉ đạo ngầm: 'Làm thế nào để không làm khổ anh em'
Sau khi nhận tiền của Linh và Dừa, Đoàn Ngọc Phương bắt đầu "lái" hoạt động của Hội đồng định giá theo hướng có lợi cho những người sai phạm. Phương chỉ đạo Cao Đại Nghĩa, Tổ trưởng Tổ giúp việc, liên hệ và chỉ định Công ty Thẩm định giá Thăng Long do Khương Thanh Tùng làm giám đốc thực hiện tư vấn định giá.
Phương gặp riêng Tùng và đưa ra định hướng: "Làm thế nào để không ảnh hưởng, làm khổ anh em".
Khi Tùng hỏi cụ thể "không ảnh hưởng" nghĩa là gì, Phương nói kết quả định giá phải thấp hơn đơn giá đất do TP HCM phê duyệt, nằm trong khoảng trên dưới 180 tỷ đồng, nhằm hợp thức hóa số tiền 186,1 tỷ đồng nhà đầu tư đã nộp ngân sách trước đó. Phương cho rằng nếu định giá đúng giá trị thực thì những người liên quan sẽ bị cơ quan điều tra khởi tố.
Thực hiện "đề bài" này, Khương Thanh Tùng và Công ty Thẩm định giá Thăng Long đã tiến hành thẩm định nhưng không khảo sát thực tế, bỏ qua bước khảo sát thị trường bắt buộc; thay vì sử dụng các giao dịch tương đồng, đơn vị tư vấn lại chọn các giao dịch có giá thấp trong bảng dữ liệu do Phương và Nghĩa cung cấp.
Cơ quan điều tra cho biết đã cung cấp đầy đủ hồ sơ giao dịch thực tế của khu đất, gồm mức giá 460,9 tỷ đồng khi bán cho Quốc Cường Gia Lai và 830 tỷ đồng khi bán cho Novaland, song các số liệu này không được sử dụng trong quá trình định giá.
Quy trình "dìm giá" không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Khoảng tháng 7/2023, Công ty Thăng Long đưa ra phương án giá lần đầu rất thấp, gồm 124 tỷ đồng cho năm 2013 và 174 tỷ đồng cho năm 2014.
Cao Đại Nghĩa sau đó báo cáo rằng mức giá này "thấp hơn nhiều so với giá đất do UBND TP HCM phê duyệt" và đề nghị kiểm tra lại. Tuy nhiên, ông Phương chỉ đạo tiếp tục thực hiện theo kết quả của đơn vị tư vấn, khẳng định sẽ "chịu trách nhiệm với quyết định của mình".
Đến tháng 9/2023, khi Tùng báo cáo kết quả đã điều chỉnh lên 152,3 tỷ đồng và 243,7 tỷ đồng, Nghĩa vẫn cho rằng mức giá này thấp, đề nghị tham khảo các giao dịch thực tế do Công an cung cấp. Tuy nhiên, ông Phương tiếp tục bác bỏ, chỉ đạo phải căn cứ theo kết quả thẩm định giá "theo đơn đặt hàng" của Tùng.
Trong các cuộc họp nội bộ, khi thẩm định viên đề xuất sử dụng tài sản so sánh là hợp đồng bán căn hộ tại chung cư Hoàng Diệu, do có tính tương đồng và mức giá cao hơn, Phương cũng chỉ đạo miệng không áp dụng, nhằm tránh việc giá bị đẩy lên.
Kết quả, ngày 9/10/2023, HĐĐG ban hành kết luận, xác định giá trị khu đất thấp hơn nhiều so với giá thị trường - đúng theo mong muốn của Dừa và Linh.
Sau khi ban hành chứng thư thẩm định giá sai lệch, Công ty Thẩm định giá Thăng Long được thanh toán chi phí 450 triệu đồng. Thời điểm này, việc "lại quả" được thực hiện.
Theo chỉ đạo của Phương, Nghĩa yêu cầu Tùng trích tiền "cảm ơn". Tùng rút 130 triệu đồng, tương ứng 30% giá trị hợp đồng sau thuế, đưa cho Nghĩa. Số tiền này sau đó được chia: Nghĩa giữ 30 triệu đồng, 100 triệu đồng đưa cho Phương để sử dụng cá nhân.
Kết quả điều tra xác định các bị can đã thông đồng, móc ngoặc làm sai lệch kết quả định giá. Vì vậy, kết luận định giá ngày 9/10/2023 của HĐĐG cấp Bộ bị bác bỏ, không có giá trị pháp lý để giải quyết vụ án.
C03 xác định giá trị thực tế của khu đất căn cứ giao dịch chuyển nhượng giữa Công ty Quốc Cường Gia Lai và Tập đoàn Novaland là hơn 846 tỷ đồng. Sau khi đối trừ các khoản đã nộp, hành vi của các bị can gây thất thoát cho Nhà nước 542,7 tỷ đồng.
Liên quan đến công tác định giá đất, ông Đoàn Ngọc Phương cùng các cấp dưới bị C03 đề nghị truy tố tội Nhận hối lộ.
Tổng cộng, cơ quan điều tra đã chuyển hồ sơ cho VKSND Tối cao, đề nghị truy tố 22 bị can với 5 nhóm tội danh là Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí; Đưa, Nhận hối lộ; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ và Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Trong đó, bà Nguyễn Thị Như Loan, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty Quốc Cường Gia Lai, bị xác định hưởng lợi gần 300 tỷ đồng từ việc thâu tóm, chuyển nhượng khu "đất vàng" này.
Quá trình điều tra, các bị can và gia đình đã nộp khắc phục hậu quả tổng cộng hơn 223 tỷ đồng và 64.000 USD. Cơ quan chức năng cũng kê biên 9 tài sản là quyền sử dụng đất trị giá khoảng 413,2 tỷ đồng của các bị can Nguyễn Thị Như Loan, Lê Y Linh và Đặng Phước Dừa.
>>Danh sách 22 người bị đề nghị truy tố
