Trong bối cảnh Chính phủ Việt Nam thời gian qua liên tục có những động thái thúc đẩy xanh hóa giao thông, việc chuyển đổi từ xe máy xăng sang xe máy điện được xem là xu hướng tất yếu, khó đảo ngược. Tuy nhiên, tại một đất nước mà xe hai bánh vẫn là phương tiện chủ lực (với hơn 70 triệu xe đang lưu thông), quá trình chuyển đổi sang xe điện không phải chuyện dễ dàng. Bên cạnh vấn đề sản phẩm, mẫu mã; những hạn chế về hạ tầng điện, trạm sạc và thói quen sử dụng của số đông người dùng chính là thách thức, rào cản lớn nhất.
Để tìm ra lời giải cho bài toán này, thời gian gần đây, song song với việc cải thiện giải pháp sạc, một số thương hiệu đã bắt đầu "thử" nghiệm một mô hình tiếp năng lượng mới - xây dựng các trạm đổi pin.
Mô hình trạm đổi pin đang bắt đầu được nhiều hãng xe điện tại Việt Nam chú ý
ẢNH: SELEX MOTORS
Thực tế, đây không phải giải pháp quá mới mẻ. Tại Mỹ, ngay từ những thập niên đầu thế kỷ 20, Hartford Electric Light Company - một công ty trong lĩnh vực điện lực đã trở thành đơn vị đầu tiên trên thế giới cung cấp dịch vụ này. Tuy nhiên, thời điểm đó việc thay pin năng lượng cho xe điện chủ yếu áp dụng trên các dòng xe tải với cơ chế khách hàng thuê pin và trả phí theo dặm hoặc tháng nên không được áp dụng rộng rãi.
Phải đến những năm đầu thế kỷ 21, mô hình đổi pin mới thực sự được chú ý khi xe điện "bùng nổ" ở Trung Quốc. Trong đó, ở mảng xe máy điện, Gogoro (Đài Loan) chính là một trong những thương hiệu tiên phong tích hợp hệ thống đổi pin nhanh trên dòng Smartscooter, đồng thời triển khai đại trà thông qua hệ thống trạm đổi pin "GoStations".
Thực tế các trạm đổi pin đã phổ biến tại nhiều thị trường xe máy điện lớn, đặc biệt là Trung Quốc
ẢNH: GOGORO
Tại Việt Nam, mô hình đổi pin cho xe điện cũng đã manh nha xuất hiện từ năm 2019, khi Công ty cổ phần Thương mại Quốc tế Phú Sỹ (Fuji) và Công ty TNHH Powercentric lần đầu áp dụng cho mẫu xe máy điện mới Xyndi, sử dụng pin Lithium hiệu năng cao.
Selex Motors là cái tên tiếp theo lựa chọn giải pháp này. Tuy nhiên, khác với các doanh nghiệp trước đó, thương hiệu xe điện Việt đầu tư mạnh tay hơn bằng cách xây dựng hệ thống trạm đổi pin ở quy mô lớn, hiện diện tại nhiều tỉnh, thành. Các trạm pin của Selex cho phép người dùng thao tác đổi pin chỉ trong khoảng 2 phút.
Đáng chú ý, hãng xe Việt này không những đang xây dựng và nhân rộng hệ thống trạm pin; mà còn phát triển pin "đại trà" tương thích với nhiều mẫu xe. Đồng thời cho phép xe mang thương hiệu khác như DK Bike hay Evgo có thể cùng chia sẻ hệ sinh thái.
TMT Motors cũng không giấu giếm tham vọng nhân rộng mô hình trạm đổi pin tại Việt Nam
ẢNH: TMT MOTORS
Đây được xem là nền móng quan trọng giúp mô hình trạm đổi pin ngày càng phổ biến và được nhiều nhà sản xuất, phân phối xe điện tại Việt Nam chú ý. Trong đó có TMT Motors, Honda và VinFast. Cả 3 "ông lớn" này mới đây đều công bố kế hoạch "theo đuổi" mô hình đổi pin, trước mắt áp dụng trên các dòng xe máy điện đã và sẽ phân phối tại Việt Nam thời gian tới.
Honda hiện đã thí điểm mô hình đổi pin cho người thuê mẫu xe máy điện Honda CUV e:. Các trạm pin được hãng bố trí trên một số đại lý ủy nhiệm lớn. TMT Motors cùng với kế hoạch ra mắt 5 mẫu xe máy điện mới trong quý 4/2025 cũng công bố sẽ thông qua công ty CP Đầu tư Trạm sạc TMT - EGREEN triển khai hệ thống trạm đổi pin cho cả ô tô điện và xe máy điện trên phạm vi toàn quốc
Mô hình trạm đổi pin được kỳ vọng sẽ là giải pháp đệm cho quá trình chuyển đổi sang xe máy điện tại Việt Nam
ẢNH: VINFAST
VinFast dù đến sau nhưng còn tham vọng hơn. Hãng xe Việt mới đây cho biết sẽ triển khai hệ thống đổi pin, với kế hoạch xây dựng lên tới 150.000 trạm tại tất cả các địa phương; đồng thời ra mắt phiên bản xe đổi pin của các dòng xe máy điện hiện tại. Ngay trong tháng 10, VinFast sẽ lắp đặt 1.000 trạm đổi pin đầu tiên, tiến tới đạt 50.000 trạm đổi pin vào cuối năm nay và hoàn tất toàn bộ hệ thống trong vòng 3 năm tới.
Bước ngoặt mới cho thị trường xe máy điện?
Có thể nói, việc nhiều thương hiệu xe điện tại Việt Nam quan tâm và bắt đầu "thử nghiệm" triển khai các trạm đổi pin đang phần nào cho thấy tính khả thi và sự hứa hẹn của mô hình này. Nhất là trong bối cảnh hạ tầng điện và trạm sạc trong nước dành cho xe máy điện hiện nay vẫn đang khá hạn chế.
Các chuyên gia cho rằng, những trạm đổi pin dù khó thay thế hẳn hệ thống trạm sạc, nhưng sẽ là giải pháp đệm, là "cầu nối" cần thiết cho quá trình chuyển đổi từ xe máy xăng sang xe máy điện của người Việt. Bởi lẽ, mô hình này có lợi thế về sự tiện lợi, sẽ đáp ứng được nhu cầu của nhóm đối tượng có nhu cầu di chuyển nhiều hoặc di chuyển xa, đặc biệt là nhóm người dùng sử dụng xe chạy dịch vụ.
