Đàn ông độc thân: Tự do tài chính hay tự do tiêu sạch?

Cuộc sống độc thân mang lại một thứ quý giá: tự do quyết định. Không phải chia sẻ tiền bạc, không phải cân nhắc trách nhiệm gia đình, và dễ dàng trao cho bản thân những thứ mình muốn ngay lúc đó. Nhưng chính khoảng tự do ấy, nếu thiếu kèm theo kế hoạch, lại là nơi nhiều cạm bẫy tài chính rình rập. Những khoản chi nhỏ tích tiểu thành đại, những quyết định đầu tư cảm tính, nợ tiêu dùng chồng lên nhau, tất cả có thể đẩy một người đàn ông độc thân từ tự do tài chính đến tình trạng rối loạn chỉ sau vài năm.

Nguy cơ đầu tiên thường bắt nguồn từ lối sống. Khi thu nhập lên, xu hướng là nâng cấp trải nghiệm: ăn nhà hàng thường xuyên hơn, du lịch xịn, đổi điện thoại, mua đồng hồ, đóng nhiều gói dịch vụ đăng ký. Việc này không sai nếu tài chính đã vững vàng, nhưng nếu không có ngân sách rõ ràng thì chính “tiếng gọi của trải nghiệm” biến thành bẫy. Lifestyle inflation ăn mòn khả năng tiết kiệm, và khi cần tiền cho mục tiêu lớn hơn như mua nhà, khởi nghiệp, hay đầu tư nghiêm túc, người ta mới phát hiện tài khoản không đủ.

Nguy cơ thứ hai xuất hiện ở mặt đầu tư. Độc thân thường có thời gian tìm hiểu thị trường, dễ bị cuốn vào hội nhóm, livestream, và những câu chuyện làm giàu nhanh. Day trading, lướt coin,... có điểm chung là hưng phấn tức thời và rủi ro cao. Không ít người vào thị trường bằng cảm xúc: thắng vài lần thì tự tin vượt mức, vay margin rồi nhận hậu quả nặng nề khi thị trường đảo chiều. Sự pha trộn giữa ham lợi nhanh và thiếu quản trị rủi ro khiến tổn thất trở nên sâu hơn tài khoản.

Thêm một bẫy khác là nợ tiêu dùng. Thẻ tín dụng, vay trả góp, mua trước trả sau có vẻ là công cụ tiện lợi nhưng lại dễ tạo vòng luẩn quẩn: trả lãi, hoãn nợ, tiếp tục mua sắm. Khi không có kỷ luật, khoản nợ ban đầu nhỏ sẽ tăng lên qua lãi và phí. Một thời gian sau, người độc thân có thể bị trói bởi các khoản phải trả, điều đó giảm mạnh khả năng cơ động tài chính và gây áp lực tâm lý.

Một yếu tố ít được nói tới nhưng rất quan trọng là thiếu quỹ dự phòng và kế hoạch hưu trí. Không có người phụ thuộc không có nghĩa là không cần sẵn sàng cho rủi ro. Tai nạn, ốm đau, mất việc hay cơ hội đầu tư tốt đều cần tài chính dự phòng. Nếu không có 3 đến 6 tháng chi phí sinh hoạt dự trữ, một biến cố nhỏ cũng có thể buộc phải vay mượn hoặc bán tháo tài sản ở thời điểm bất lợi. Càng trẻ càng dễ nghĩ rằng “còn nhiều thời gian để lo hưu trí”, nhưng thời gian và sức mạnh của lãi kép sẽ thuộc về người bắt đầu sớm.

Môi trường mạng xã hội, bạn bè, và cả bản năng muốn “khoe” dễ đẩy người ta vào chi tiêu để duy trì hình ảnh. Tiền tiêu cho việc để lại ấn tượng, cho những buổi hẹn hoặc những lần tụ họp theo phong cách “show off” là những khoản ít được cân nhắc nhưng nhiều khi gây hụt hẫng dài hạn.

Những lời khuyên hữu dụng không nằm ở việc cấm đoán tận gốc các thú vui của cuộc sống độc thân mà ở chỗ xây dựng thói quen tài chính có chủ đích. Trước hết, hãy biết mình chi tiền cho điều gì bằng cách theo dõi chi tiêu trong vài tháng. Việc nhìn thấy dòng tiền ra vào giúp phân biệt giữa nhu cầu và mong muốn. Tiếp đó, đặt ra quỹ dự phòng đủ cho ít nhất vài tháng chi phí cơ bản; quỹ này là tấm lưới an toàn khi sự cố xảy ra. Về đầu tư, nên phân bổ phần lớn tài sản cho các kênh thận trọng và có chiến lược dài hạn, còn những khoản dành cho “mạo hiểm” thì giới hạn ở một tỷ lệ nhỏ tổng tài sản, chấp nhận mất đi mà không ảnh hưởng cuộc sống. Tránh dùng margin hay vay để chơi những trò đầu tư rủi ro nếu chưa có kiến thức và kế hoạch quản trị rủi ro rõ ràng. Nếu cần, tìm một người cố vấn tài chính hoặc tham gia các lớp học đầu tư đáng tin cậy để hình thành phản xạ đúng.

Quan trọng không kém là tạo nguyên tắc chi tiêu cho bản thân. Việc cho phép một “quỹ hưởng thụ” hàng tháng giúp cân bằng giữa tiết kiệm và tận hưởng, giảm nguy cơ bùng phát mua sắm theo cảm xúc. Xây dựng mục tiêu tài chính rõ ràng với các mốc thời gian cụ thể sẽ khiến quyết định chi tiêu bớt cảm tính hơn. Ngoài ra, bảo hiểm sức khỏe và bảo hiểm thu nhập là hai lớp phòng thủ cơ bản mà nhiều người độc thân bỏ qua vì nghĩ “chưa cần”. Đó là sai lầm dễ trả giá.

Cuối cùng, độc thân là giai đoạn tuyệt vời để thử, tích lũy và tạo nền tảng. Tự do không phải là biện minh để không có kế hoạch. Sự tự do bền vững đến từ kỷ luật tài chính: biết giữ những thứ cần thiết, biết đầu tư có trách nhiệm, và biết chuẩn bị cho biến cố. Ai cũng có thể dành cả đời để tiêu xài, nhưng chỉ những người biết quản lý mới giữ được lựa chọn về tương lai. Nếu hôm nay muốn tận hưởng, hãy làm sao để ngày mai vẫn có quyền chọn lựa.