Các chuyên gia cho rằng tháo gỡ đúng các nút thắt này sẽ quyết định không chỉ tốc độ giải ngân, mà cả chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế trong những năm tới - Ảnh: CÔNG TRUNG
Gỡ đúng nút thắt để không lỡ nhịp tăng trưởng 2026
Chiều 23-12 tại TP.HCM, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Hiệp hội Công nghiệp khoáng sản TP.HCM tổ chức tọa đàm "Đầu tư công - gỡ nút thắt để bứt phá tăng trưởng năm 2026".
Tại đây, nhiều chuyên gia, đại diện doanh nghiệp và chính quyền địa phương đã cùng mổ xẻ những nút thắt lớn nhất đang cản trở dòng vốn đầu tư công, phát huy vai trò "đầu kéo".
Phát biểu tại tọa đàm, ông Võ Tân Thành - Phó chủ tịch VCCI - nhấn mạnh rằng trong giai đoạn phát triển mới, đầu tư công không thể chỉ được đo bằng tỉ lệ giải ngân hay coi là công cụ kích cầu ngắn hạn.
"Đầu tư công phải được nhìn nhận như một đòn bẩy nâng cao năng suất tổng hợp của nền kinh tế, tạo nền tảng cho tăng trưởng nhanh nhưng bền vững", ông Thành nói.
Theo ông, giai đoạn 2026-2030, tổng chi đầu tư phát triển dự kiến đạt khoảng 8,5 triệu tỉ đồng, mức cao nhất từ trước đến nay.
Hàng loạt dự án trọng điểm quốc gia sẽ được triển khai như đường sắt cao tốc Bắc - Nam, các cảng hàng không quốc tế, hệ thống cao tốc với mục tiêu hoàn thành 5.000km vào năm 2030, cùng nhiều dự án metro, cầu, cảng quy mô lớn.
Quy mô vốn lớn đồng nghĩa với áp lực rất lớn về tiến độ, chất lượng và hiệu quả sử dụng vốn.
Ở góc độ nghiên cứu, tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn - Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright - cho rằng đầu tư công có sức lan tỏa mạnh mẽ đối với tăng trưởng.
Nghiên cứu giai đoạn 2010-2024 cho thấy mỗi 1% GDP vốn đầu tư công tăng thêm có thể đóng góp khoảng 0,2% tăng trưởng GDP trong năm đầu và tạo hiệu ứng lan tỏa lên tới 0,85% trong bốn năm tiếp theo.
Tuy nhiên vấn đề then chốt hiện nay không nằm ở quy mô vốn, mà ở hiệu quả sử dụng vốn. Hệ số ICOR của Việt Nam sau đại dịch ở mức khá cao, phản ánh hiệu quả đầu tư còn hạn chế. Nếu ICOR không được cải thiện, để đạt tăng trưởng 10%, tỉ lệ đầu tư toàn xã hội có thể phải đẩy lên mức rất cao, tiềm ẩn rủi ro bất ổn vĩ mô.
Từ thực tiễn doanh nghiệp, ông Trần Ngọc Liêm - Giám đốc VCCI-HCM - cho rằng đầu tư công đang bị "tắc nghẽn" bởi hai điểm nghẽn lớn gồm nguồn cung vật liệu xây dựng và bất cập trong tổ chức thực thi ở địa phương.
"Nếu coi đầu tư công là dòng máu của nền kinh tế, vật liệu xây dựng chính là các tế bào máu. Khi nguồn cung thiếu hụt, dòng chảy không thể thông suốt" - ông Liêm nói.
Thực tế triển khai cho thấy chênh lệch lớn giữa giá vật liệu trên thị trường và đơn giá trong hợp đồng đầu tư công khiến nhiều nhà thầu rơi vào thế khó, không thể tiếp tục thi công. Trong khi đó thủ tục cấp phép mỏ, điều chỉnh công suất khai thác còn chậm, thiếu linh hoạt.
Chỉ ra nghịch lý này, ông Phan Tấn Đạt - Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp khoáng sản TP.HCM - cho biết khu vực TP.HCM và các vùng lân cận có trữ lượng đá xây dựng rất lớn, nhưng công suất khai thác được cấp phép lại chưa đáp ứng nhu cầu.
Ông kiến nghị cần cho phép tăng công suất đối với các mỏ đủ điều kiện để kịp thời phục vụ các dự án trọng điểm.
Nhiều ý kiến tại tọa đàm cũng nhấn mạnh vai trò của chính quyền địa phương trong giải phóng mặt bằng, phân cấp thẩm quyền và nâng cao năng lực quản lý dự án. Trách nhiệm của người đứng đầu, theo các chuyên gia, sẽ là thước đo quan trọng nhất để đầu tư công thực sự trở thành động lực tăng trưởng.
Trong bối cảnh năm 2026 đang đến gần, theo các chuyên gia, việc tháo gỡ đúng và trúng các "điểm nghẽn" không chỉ quyết định tốc độ giải ngân hàng triệu tỉ đồng vốn đầu tư công, mà còn định hình chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam trong nhiều năm tới.
