Trong cuộc đua nước rút đến kỳ thi, ai cũng mong mình có thể học nhanh, nhớ lâu, làm bài tốt. Nhưng không phải ai cũng biết cách học sao cho thông minh và hiệu quả. Nhiều người vẫn đang cắm đầu vào học thuộc lòng, đọc đi đọc lại hay thức khuya dậy sớm mà kết quả vẫn lẹt đẹt, kiến thức trôi tuột như nước qua tay. Vậy thì, đâu là “chân lý” học tập giúp bạn không cần tốn quá nhiều thời gian mà vẫn đạt hiệu quả tối ưu? Câu trả lời nằm ở ba chữ: “học có chiến lược” – tức là học đúng cách, đúng thời điểm và đúng não của mình.
Thứ nhất, hãy bắt đầu bằng việc hiểu rõ não bộ mình hoạt động ra sao . Khoa học thần kinh đã chứng minh rằng não người không được thiết kế để ghi nhớ thông tin theo kiểu nhồi nhét, mà cần được tiếp cận thông tin nhiều lần, theo cách khác nhau và trong những hoàn cảnh khác nhau. Do đó, việc bạn học đi học lại một chương trình trong một buổi tối rồi mong hôm sau nhớ hết là điều… mơ hồ. Học thông minh là biết cách “trải đều việc học” (spaced repetition) – tức là lặp lại kiến thức theo chu kỳ cách quãng. Bạn học hôm nay, nhắc lại ngày mai, ôn lại sau 3 ngày, rồi một tuần… Cứ như vậy, thông tin sẽ từ từ được ghi vào trí nhớ dài hạn, giống như cách bạn vẫn nhớ tên một bài hát cũ chỉ vì từng nghe đi nghe lại hồi nhỏ.
Thứ hai, cách học hiệu quả nhất không phải là ngồi lì hàng tiếng đồng hồ mà là học theo chu kỳ tập trung – nghỉ ngơi hợp lý . Phương pháp Pomodoro (25 phút học, 5 phút nghỉ) hay 50-10 (50 phút học, 10 phút nghỉ) đã được chứng minh giúp não bộ duy trì sự tỉnh táo và hấp thụ kiến thức tốt hơn. Trong lúc nghỉ, đừng cắm mặt vào điện thoại – hãy đi lại, uống nước, hít thở sâu hoặc nhắm mắt thư giãn. Chính những khoảnh khắc nghỉ ngơi ấy giúp bạn “tiêu hóa” kiến thức vừa học, thay vì để nó nghẹn ứ trong đầu.
Thứ ba, muốn học thông minh, bạn phải biết vận dụng nhiều giác quan khi học. Nếu bạn chỉ ngồi đọc sách thì mới chỉ kích hoạt một phần nhỏ não bộ. Nhưng nếu bạn kết hợp vừa đọc, vừa ghi chép tay, vừa nói lại kiến thức bằng lời hoặc vẽ sơ đồ tư duy, thì não bạn sẽ hoạt động ở nhiều vùng khác nhau, từ đó ghi nhớ nhanh và sâu hơn. Nhiều học sinh giỏi chia sẻ rằng họ thường dạy lại cho người khác hoặc tự giảng cho chính mình – đây là cách cực kỳ hiệu quả để hiểu và nhớ kiến thức lâu dài.
Thứ tư, thay vì học thuộc lòng máy móc, bạn hãy học theo cách liên kết kiến thức với trải nghiệm thực tế hoặc hình ảnh ẩn dụ. Ví dụ, khi học về cấu trúc ADN, bạn có thể tưởng tượng nó như một cái thang xoắn, với các bậc thang là cặp bazơ. Hay khi học lịch sử, đừng chỉ đọc ngày tháng sự kiện, mà hãy tưởng tượng mình là một nhân vật trong thời điểm đó – cảm nhận, suy nghĩ, đặt câu hỏi. Những liên tưởng giàu hình ảnh và cảm xúc sẽ giúp bạn khắc sâu kiến thức hơn là chỉ “cày chay”.
Thứ năm, học hiệu quả còn là biết tự kiểm tra lại bản thân thay vì học hoài mà không biết mình đã biết gì, hổng chỗ nào. Bạn có thể tự làm flashcard, làm đề thi thử, viết lại nội dung vừa học mà không nhìn tài liệu. Đây gọi là phương pháp “active recall” – một trong những cách ghi nhớ mạnh mẽ nhất. Khi bạn chủ động gọi lại thông tin từ bộ nhớ, bạn đang buộc não phải “tập thể dục” và củng cố lại đường dẫn thông tin. Càng luyện tập, não bạn càng nhớ vững.
Bên cạnh đó, đừng quên rằng học thông minh không phải là học một mình. Học nhóm đúng cách có thể là “vũ khí bí mật” của nhiều sĩ tử. Khi cùng nhau trao đổi, giải thích cho nhau nghe, chất vấn nhau những điểm chưa hiểu – bạn đang chuyển từ học thụ động sang học chủ động. Tuy nhiên, hãy chọn nhóm học thật sự nghiêm túc và tương trợ nhau, đừng biến nó thành cuộc tám chuyện không hồi kết.
Cuối cùng, cách học hiệu quả nhất còn phụ thuộc vào sức khỏe thể chất và tinh thần . Ngủ đủ, ăn đủ, vận động nhẹ và giữ tinh thần lạc quan sẽ giúp bạn tiếp thu và ghi nhớ tốt hơn rất nhiều. Một bộ não thiếu ngủ hay căng thẳng sẽ không thể học được gì cả, cho dù bạn có học theo đúng phương pháp đến đâu.
Tóm lại, học thông minh không phải là học cực khổ, mà là học có chiến lược. Không phải bạn học bao nhiêu tiếng mỗi ngày, mà là bạn học như thế nào . Hãy nhớ: trải đều kiến thức, học bằng nhiều giác quan, kiểm tra lại bản thân thường xuyên và giữ gìn sức khỏe tinh thần – đó chính là con đường ngắn nhất để về đích. Trong thời gian ôn thi, hãy làm bạn với phương pháp đúng, thay vì làm nô lệ cho áp lực sai. Một sĩ tử thông minh là người không học nhiều nhất, mà là người học đúng cách nhất.
