Lộ trình thí điểm giá điện hai thành phần được Bộ Công Thương nêu tại dự thảo Quyết định đang lấy ý kiến.
Việt Nam đang áp dụng giá một thành phần, tức tiền trả theo sản lượng dùng. Cách tính này được đánh giá chưa phản ánh chính xác chi phí ngành điện bỏ ra (khấu hao tài sản, đường dây, trạm biến áp...) cho mỗi khách hàng.
Với giá hai thành phần, gồm tính theo sản lượng tiêu thụ và công suất đăng ký, khách hàng sẽ trả riêng cho mỗi kW công suất họ đăng ký hàng tháng với nhà cung cấp. Khi không sử dụng, họ vẫn phải trả chi phí này, thay vì ngành điện chịu và thu hồi qua điều chỉnh giá như hiện nay.
Theo dự thảo quyết định, Bộ Công Thương đề xuất áp dụng cơ chế giá này theo 4 giai đoạn. Giai đoạn 1, từ nay tới giữa năm sau, cơ chế giá này được thí điểm với doanh nghiệp sản xuất đang theo mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn (sản xuất, kinh doanh).
Ở giai đoạn này, Bộ Công Thương khảo sát, thu thập toàn bộ dữ liệu đo đếm như sản lượng điện, đặc điểm sử dụng.... Từ đó, họ nghiên cứu, đề xuất cách tính phù hợp với thông số đầu vào, nhóm khách hàng sẽ được thử nghiệm chính thức.
Giai đoạn 2, tháng 1-6/2026, truyền thông và thí điểm trên giấy. Cụ thể, cơ quan chức năng sẽ phát hành hóa đơn song song (không thanh toán thực tế) với toàn bộ khách hàng tham gia thí điểm, kèm hướng dẫn về giá bán lẻ điện hai thành phần.
Giai đoạn 3, cơ chế giá hai thành phần sẽ được thử nghiệm chính thức trong một năm (tháng 7/2026-7/2027). Từ đó, cơ quan quản lý theo dõi, đánh giá mức độ thay đổi nhu cầu, hành vi sử dụng điện, phản ứng của khách hàng, doanh thu bán điện, cũng như nghiên cứu điều chỉnh các thành phần trong cấu trúc biểu giá...
Giai đoạn 4, từ tháng 8/2027, Bộ Công Thương sẽ đánh giá, mở rộng áp dụng giá điện hai thành phần với các nhóm khách hàng.
Theo dự thảo, EVN có trách nhiệm xây dựng, tính toán và đề xuất giá bán lẻ điện hai thành phần để trình Bộ Công Thương và thực hiện theo các lộ trình trên.
Nhân viên điện lực kiểm tra đường dây. Ảnh: EVN
Tại Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị về đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, Bộ Chính trị yêu cầu đưa ra mục tiêu cải cách cơ chế giá, tiến tới xóa bỏ bù chéo giữa các nhóm khách hàng, vùng - miền. Để làm được điều này, ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho rằng Việt Nam cần sớm áp dụng cơ chế giá điện hai thành phần.
Trước đó, tại báo cáo đề án giá điện hai thành phần của EVN hồi tháng 11/2024, đơn vị tư vấn đề xuất thí điểm cơ chế này từ đầu năm nay.
Theo đơn vị tư vấn, việc thí điểm trước mắt có thể áp dụng cho nhóm khách hàng sản xuất tiêu thụ lượng điện lớn, chia theo 3 cấp điện áp gồm cao áp (từ 110 kV trở lên), trung áp (từ 6 kV đến dưới 110 kV trở lên) và hạ áp (dưới 6 kV). Trong đó, giá công suất (đồng/kW/tháng) dự kiến được tính theo cấp điện áp, còn giá điện năng (đồng/kWh) áp theo giờ bình thường - cao - thấp điểm.
Thực tế, cải cách cơ chế giá bán lẻ điện cần được xem xét trong thời điểm Việt Nam đang chuyển đổi sang cơ chế thị trường phát điện, bán buôn, bán lẻ điện.
Tuy nhiên, việc áp dụng giá hai thành phần sẽ tác động đến các nhóm khách hàng, các hộ sử dụng điện do số tiền phải thanh toán của khách hàng có thể tăng hoặc giảm so với cơ chế hiện nay. Do đó, việc thay đổi cơ chế tính giá điện cần có lộ trình phù hợp, song song với truyền thông để tạo đồng thuận.
