Bơm 500.000 tỉ đồng cho đầu tư điện, giao thông, công nghệ
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa gửi công văn cho 21 NH thương mại hướng dẫn triển khai thực hiện Chương trình tín dụng đầu tư hạ tầng điện, giao thông, công nghệ chiến lược. Theo đó, chương trình sẽ gồm 2 giai đoạn. Giai đoạn năm 2025 - 2026, các NH thương mại dành khoảng 100.000 tỉ đồng để cho vay với lãi suất (LS) ưu đãi đối với các dự án hạ tầng điện, giao thông, công nghệ chiến lược. Giai đoạn 2027 - 2030, số vốn còn lại sẽ được phân bổ, mở rộng đảm bảo không vượt quá số tiền cam kết tham gia chương trình của từng NH. Tổng quy mô của chương trình tối đa không quá 500.000 tỉ đồng. Đối tượng cho vay là các doanh nghiệp (DN) vay vốn dài hạn để đầu tư các dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia thuộc lĩnh vực hạ tầng điện, giao thông, công nghệ chiến lược do các bộ cung cấp với LS ưu đãi thấp hơn tối thiểu từ 1 - 1,5%/năm so với mức LS cho vay bình quân cùng kỳ hạn của chính NH cho vay. Thời gian triển khai đến hết năm 2030 hoặc đến khi doanh số cho vay đạt quy mô 500.000 tỉ đồng.
Trong những năm tới, doanh nghiệp đầu tư dự án hạ tầng giao thông trọng điểm sẽ được cho vay ưu đãi lãi suất
Ảnh: Hải Phong
Như vậy, hàng loạt dự án hạ tầng sắp tới sẽ được rộng cửa vay vốn. Chẳng hạn, Bộ Xây dựng đã đưa ra danh sách 15 dự án hạ tầng giao thông trọng điểm giai đoạn 2026 - 2030. Đáng chú ý, danh mục chủ yếu gồm các dự án đầu tư theo phương thức PPP và các dự án do khu vực tư nhân trực tiếp đầu tư. Điều này cho thấy phạm vi của chương trình tín dụng không chỉ giới hạn ở các dự án có vốn nhà nước tham gia, mà mở rộng sang khu vực tư nhân, phù hợp với chủ trương phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Trong đó, nhiều dự án có quy mô lớn, giữ vai trò trục chính trong mạng lưới giao thông quốc gia như: Cao tốc TP.HCM - Mộc Bài; Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội; cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh; cao tốc Dầu Giây - Tân Phú; tuyến cao tốc Tân Phú - Bảo Lộc - Liên Khương; cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành (đoạn qua Bình Dương cũ); cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng (đoạn qua Nam Định cũ, Thái Bình cũ). Đây là các dự án có tổng mức đầu tư từ hàng chục đến hàng trăm nghìn tỉ đồng, có ý nghĩa đặc biệt trong việc hoàn thiện mạng lưới cao tốc Bắc - Nam và các hành lang kinh tế quan trọng.
Ngoài ra, danh mục còn bao gồm các dự án kết nối cửa khẩu và hạ tầng logistics chiến lược như: Tuyến Cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng (bao gồm đoạn Cốc Nam - Tân Thanh), cao tốc Cam Lộ - Lao Bảo, tuyến đường kết nối sân bay Gia Bình về Hà Nội… Hay trong lĩnh vực công nghệ, các DN trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, Blockchain, chip bán dẫn, công nghệ robot và tự động hóa, an ninh mạng… đều bày tỏ phấn khởi.
"Cơn khát" được giải
"Quá tốt rồi!" là nhận xét của ông Cao Đăng Hoạt, Chủ tịch Tập đoàn Định An, khi biết tới chương trình tín dụng 500.000 tỉ đồng. Tham gia nhiều dự án thành phần thuộc cao tốc Bắc - Nam từ giai đoạn 1 tới giai đoạn 2, ông Hoạt thấu hiểu rất rõ những khó khăn của các DN hạ tầng. Theo ông, giai đoạn trước và sau Covid-19, có một thời gian nhịp đầu tư hạ tầng bị chững lại do kinh tế suy thoái, điều kiện tiếp cận vốn của DN cũng có nhiều hạn chế. Thậm chí, một vài trường hợp chậm trễ, dự án ì ạch do thiếu vốn dẫn đến những cái nhìn không thiện cảm của người dân đối với các dự án PPP. Thực tế, chỉ một vài DN đã xây dựng được uy tín với các hệ thống tài chính, NH mới có thể tiếp cận nguồn vốn để triển khai các dự án. Vì thế, tốc độ xây dựng dự án giao thông trên cả nước luôn rơi vào tình trạng đuổi mãi không theo kịp nhu cầu.
Các ngân hàng sẽ cho vay 500.000 tỉ đồng đầu tư hạ tầng điện, giao thông, công nghệ
Ảnh: Ngọc Thắng
Đặc biệt trong giai đoạn 2026 - 2030, ngành giao thông triển khai rất nhiều dự án hạ tầng chiến lược với quy mô "khủng" như: Đường sắt cao tốc Bắc - Nam, mạng lưới đường sắt đô thị, đường cao tốc kết nối tới các sân bay mới chuẩn bị đưa vào khai thác… Vì vậy chương trình tín dụng 500.000 tỉ đồng ra đời bên cạnh rất nhiều đột phá về cải cách thể chế trước đó giúp DN rất phấn khởi, yên tâm, mạnh dạn đầu tư. "Có thể nói, chương trình này không chỉ khơi dậy tinh thần đầu tư của mỗi DN mà tổng hòa các chính sách hỗ trợ sẽ là cú hích cho toàn nền kinh tế. Bởi khi một dự án giao thông được triển khai sẽ kích hoạt hàng loạt ngành phụ trợ như vật liệu xây dựng, thép, xi măng, huy động nhân công, kích thích tiêu dùng… Tôi chắc chắn chính sách dành nguồn vốn ưu tiên với lãi vay ưu đãi sẽ tạo cú hích lan tỏa rất mạnh cho các DN đang đầu tư trong lĩnh vực hạ tầng", ông Cao Đăng Hoạt hào hứng.
Đại diện Cục Đường bộ VN phân tích nhu cầu vốn đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông giai đoạn 2026 - 2030 ước tính lên tới gần 3 triệu tỉ đồng. Để đáp ứng nhu cầu này, việc huy động vốn qua PPP là tất yếu. Đặc biệt, để hoàn thành mục tiêu có khoảng 5.000 km đường cao tốc vào năm 2030 theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Bộ Xây dựng và các địa phương đang hoàn thiện thủ tục triển khai nâng cấp, mở rộng một số dự án cao tốc đạt quy mô hoàn chỉnh theo phương thức PPP. Các dự án này bao gồm 18 đoạn tuyến trên cao tốc Bắc - Nam phía đông (1.144 km) và một số tuyến cửa ngõ đô thị lớn. Vì thế, nếu được triển khai hiệu quả, chương trình tín dụng 500.000 tỉ đồng sẽ trở thành công cụ quan trọng để tháo gỡ điểm nghẽn vốn cho các dự án hạ tầng quy mô lớn giai đoạn tới.
Sắp tới một số dự án hạ tầng giao thông trọng điểm sẽ được cho vay ưu đãi lãi suất
Ảnu: Hải Phong
Đồng quan điểm, TS Đặng Minh Tuấn, Phó chủ tịch cấp cao Tập đoàn Công nghệ CMC - Viện trưởng Viện Nghiên cứu ứng dụng công nghệ CMC, đánh giá chương trình tín dụng ưu đãi 500.000 tỉ đồng dành cho đầu tư hạ tầng 3 lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế sẽ có tác động tích cực về lâu dài. Đơn cử trong lĩnh vực công nghệ, nếu muốn đầu tư một nhà máy nghiên cứu sản xuất chip thì phải cần nguồn vốn lên đến 30 - 50 tỉ USD, nếu quy mô nhỏ cũng cả chục tỉ USD. Chưa kể, việc xây dựng nhà máy sẽ lâu, thời gian hoàn vốn kéo dài nên rất khó có DN nào tự đủ tiềm lực để thực hiện. Tương tự, để phát triển ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), cần có hạ tầng tính toán lớn và đòi hỏi vốn nhiều trong khi nhu cầu thị trường còn mới nên khả năng thu hồi vốn chậm. Do đó DN công nghệ khó có khả năng đầu tư hoặc có khả năng thì lại e ngại. "Việc có chương trình tín dụng ưu đãi cho các dự án hạ tầng sẽ góp phần thu hút DN tư nhân tham gia, thúc đẩy hạ tầng chiến lược của VN phát triển mạnh hơn", TS Đặng Minh Tuấn nói.
Nên xem xét cho vay với LS ưu đãi nhiều hơn
Chương trình tín dụng đầu tư dự án hạ tầng điện, giao thông, công nghệ chiến lược cho vay LS ưu đãi thấp hơn 1 - 1,5% so với mức LS cho vay bình quân cùng kỳ hạn là chưa đủ hấp dẫn đối với DN. Lĩnh vực công nghệ thông tin nói chung từ trước đến nay cũng có nhiều khuyến khích, ưu đãi nên mức LS ưu đãi này là không cao. Tôi cho rằng nếu đã khuyến khích thì cần có chính sách đột phá. Chẳng hạn NH xem xét cho vay với LS bằng LS tiết kiệm, nhất là với lĩnh vực công nghệ có khi dòng vốn đầu tư ở một số dự án sẽ không quá lớn so với các đại dự án giao thông, điện. Hơn nữa, quy mô cho vay của chương trình tín dụng này nếu chia ra nhiều NH thì tỷ lệ cho vay sẽ không quá cao trên tổng nguồn vốn cho vay của NH và lợi nhuận của NH vẫn đến từ nhiều dịch vụ khác. Ngoài ra, Chính phủ nên xem xét có chính sách kêu gọi, khuyến khích các quỹ đầu tư, tập đoàn tài chính tham gia đầu tư, cho vay đối với DN công nghệ bởi việc cùng đồng hành, chia sẻ rủi ro này sẽ rất quan trọng, khiến DN tự tin hơn, mạnh dạn hơn trong việc phát triển ứng dụng công nghệ mới.
TS Vũ Hoàng Liên, Chủ tịch Hiệp hội Internet VN
Góp phần tạo cú hích tăng trưởng
TS Đặng Minh Tuấn đặt vấn đề ai cũng hiểu rõ nếu thiếu đường cao tốc, đường sắt hay thiếu điện thì sản xuất, vận chuyển hàng hóa bị ảnh hưởng ngay, chậm phát triển. Tương tự, VN xác định chuyển đổi số, thúc đẩy DN đột phá, đổi mới thì cần có hạ tầng công nghệ để có thể triển khai các ứng dụng, giải pháp. "Đảng và Chính phủ đã có nhiều chính sách để thúc đẩy các động lực tăng trưởng kinh tế, trong đó có Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị hay luật Công nghiệp công nghệ số 2025 cũng có những chính sách ưu đãi về phát triển công nghệ số… Tuy nhiên vấn đề thực thi vẫn còn chậm", ông Tuấn nói thẳng và đưa ví dụ việc giải ngân đầu tư khoa học công nghệ theo Nghị quyết 57 vẫn đang phải thực hiện theo quy định cũ nên gặp nhiều khó khăn. Do đó, điều quan trọng nhất vẫn là đưa các chính sách, giải pháp đã được đề ra đi vào thực tế một cách nhanh nhất. Riêng đối với chương trình tín dụng 500.000 tỉ đồng thì phải làm thế nào hấp dẫn hơn. Ví dụ có thể xem xét cho vay LS ưu đãi nhiều hơn vì với mức ưu đãi từ 1-1,5%/năm thì chưa đủ hấp dẫn để DN mạnh dạn đề xuất vay vốn. Các chính sách ưu đãi đồng loạt được thực hiện sẽ tạo động lực rất mạnh góp phần đưa VN bước vào kỷ nguyên mới.
Chuyên gia kinh tế, TS Huỳnh Thanh Điền nhận định VN muốn đột phá kinh tế thì đầu tiên phải mở một trong những nút thắt quan trọng nhất là hạ tầng. Thời gian qua, do hạ tầng không đồng bộ nên chi phí giao dịch trong nền kinh tế cao, dẫn đến năng suất tổng hợp thấp, các sản phẩm của VN cũng khó khăn hơn khi tiếp cận thị trường nước ngoài. Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao trong những năm tới, nếu những công trình hạ tầng chiến lược không được đầu tư bài bản thì các ngành dù có tiềm năng cũng sẽ rất khó tạo ra tăng trưởng đột phá. Mặt khác, các dự án hạ tầng luôn là những dự án quy mô lớn, nếu chỉ để nhà nước "ôm" thì thứ nhất là vốn hẹp, thứ hai là nhiều thủ tục rườm rà, nhiêu khê. Bên cạnh đó, phải thẳng thắn nhìn nhận rằng các cơ quan nhà nước không thể có chuyên môn quản lý dự án tốt như DN. Vì thế, việc huy động vốn tư nhân, để nhà nước và tư nhân cùng làm hoặc tư nhân tự làm và quản lý dự án là lựa chọn khả thi nhất, nhanh nhất.
"Muốn thu hút tư nhân tham gia đầu tư thì bắt buộc phải trợ vốn vì các dự án hạ tầng vốn rất cao và trường vốn. Cơ chế mở cho DN tư nhân tham gia mọi lĩnh vực nhưng nếu không mở cả vốn thì chủ trương cũng không thể thành hiện thực. Do đó, chính sách cho vay ưu đãi tập trung vào các lĩnh vực hạ tầng chiến lược là rất đúng đắn", TS Huỳnh Thanh Điền nhìn nhận. Về LS ưu đãi của chương trình tín dụng này, ông Điền đánh giá với các dự án hàng ngàn tỉ đồng thì phần lãi vay vẫn còn cao. Tuy nhiên, xét ở góc độ NH, nếu cho vay LS quá thấp thì NH không thể "chịu" được. "Các dự án hạ tầng mang tính chất phục vụ công cộng, công ích nên nhà nước có thể trích thêm từ các quỹ liên quan để bù thêm cho NH, tăng phần LS ưu đãi lên khoảng 3 - 4% để khuyến khích DN. Bên cạnh đó, để tăng tính hấp dẫn cho dự án, những công trình cũng cần được ưu tiên cả về thủ tục, thông thoáng trong quy trình, đảm bảo triển khai thuận lợi, nhanh chóng", ông Điền đề xuất.
21 NH tham gia chương trình tín dụng 500.000 tỉ đồng
Agribank, Vietcombank, Vietinbank, BIDV, MB, Techcombank, VPBank, TPBank, SHB, HDBank, ACB, SeABank, MSB, LPBank, VIB, Sacombank, Nam A Bank, Bac A Bank, OCB, Eximbank, ABBank là những NH tham gia chương trình tín dụng đầu tư hạ tầng điện, giao thông, công nghệ chiến lược. Thời gian áp dụng LS ưu đãi tối thiểu 2 năm kể từ ngày giải ngân từng lần (theo từng khế ước nhận nợ) nhưng không quá thời hạn cho vay tại thỏa thuận cho vay với khách hàng. NH dừng áp dụng LS ưu đãi đối với các khoản cho vay được giải ngân sau 31.12.2030. LS cho vay sau khi hết thời gian ưu đãi do NH thương mại và khách hàng tự thỏa thuận, đảm bảo phù hợp với quy định của pháp luật.
