Theo Hong Kong Free Press, một giáo sư của Đại học Hong Kong đã từ chức phó khoa sau khi bài báo khoa học do ông đứng tên tác giả liên hệ bị phát hiện có tài liệu tham khảo “ảo” do AI tạo ra.
Ngày 18/12, HKU cho biết Giáo sư Paul Yip, Khoa Khoa học Xã hội, đã xin thôi chức phó khoa trong khuôn khổ các biện pháp kỷ luật và khắc phục liên quan đến bê bối trích dẫn trí tuệ nhân tạo (AI) nổ ra từ tháng trước. Ông Yip đồng thời rút khỏi các ủy ban nghiên cứu của khoa, song vẫn tiếp tục giữ cương vị Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phòng ngừa Tự sát Hong Kong Jockey Club thuộc HKU.
Cùng ngày, nhà trường công bố kết quả điều tra đối với bài báo mang tên “Forty years of fertility transition in Hong Kong” (40 năm chuyển đổi mức sinh tại Hong Kong), được đăng trên tạp chí học thuật China Population and Development Studies. Kết quả cho thấy một số tài liệu tham khảo trong bài là các ấn phẩm không tồn tại, do AI tạo ra.
Giáo sư Paul Yip. (Ảnh: The Standard)
Theo HKU, tác giả chính của bài báo là nghiên cứu sinh tiến sĩ Bai Yiming đã không công bố việc sử dụng AI, trong khi Giáo sư Paul Yip được ghi là tác giả liên hệ. Ông Yip đã yêu cầu rút bài khỏi tạp chí, còn nghiên cứu sinh Bai Yiming đang bị xem xét kỷ luật.
HKU nhấn mạnh cam kết duy trì các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về học thuật và nghiên cứu, yêu cầu mọi nhà nghiên cứu phải bảo đảm công trình của mình đáp ứng các chuẩn mực quốc tế về chất lượng và đạo đức. Nhà trường cũng cho biết sẽ tăng cường đào tạo bắt buộc cho toàn bộ giới nghiên cứu về việc sử dụng AI trong nghiên cứu học thuật nhằm bảo vệ tính liêm chính khoa học.
Đáng chú ý, HKU mới đây đã giành lại vị trí đại học hàng đầu châu Á trong bảng xếp hạng QS Asia University Rankings 2026, lần đầu tiên sau 15 năm.
Bài báo chính thức bị rút
Theo Springer Nature, đơn vị xuất bản tạp chí China Population and Development Studies, cuộc điều tra được khởi động từ ngày 15/11 sau khi xuất hiện nghi vấn về độ chính xác của tài liệu tham khảo trong bài báo. Đến đầu tuần này, tổng biên tập tạp chí đã quyết định rút bài.
Springer Nature cho biết họ không thể xác minh nguồn gốc của ít nhất 24 tài liệu tham khảo. Các tác giả sau đó thừa nhận đã sử dụng công cụ AI nhưng không khai báo. Phía tòa soạn cũng thừa nhận thiếu sót trong khâu kiểm tra tính xác thực của tài liệu tham khảo, khiến tổng biên tập không còn tin tưởng vào độ tin cậy của bài báo.
Những nghi vấn ban đầu xuất hiện trên mạng xã hội Threads hồi đầu tháng 11, khi một người dùng cho rằng phần lớn nguồn trích dẫn trong bài “không tồn tại”. Báo Ming Pao sau đó cho biết, trong số 61 tài liệu tham khảo được liệt kê, có 21 tài liệu kèm mã DOI và 35 tài liệu kèm liên kết Google Scholar. Tuy nhiên, khi truy cập, 7 mã DOI không tồn tại, còn 22 liên kết Google Scholar không tìm thấy bài viết tương ứng.
Trả lời báo HK01 hồi tháng trước, Giáo sư Paul Yip cho biết nghiên cứu sinh đã sử dụng AI để “sắp xếp” phần tài liệu tham khảo nhưng không kiểm tra lại nội dung. Ông thừa nhận trách nhiệm với tư cách tác giả liên hệ, gửi lời xin lỗi và khẳng định bài báo không phải là sản phẩm bịa đặt, đồng thời đã trải qua hai vòng phản biện trước khi được đăng.
