GS Toby Walsh chia sẻ với PV ở bên lề tọa đàm AI vì nhân loại. Ảnh: MH
Chiều 2/12, tại tọa đàm "AI vì nhân loại: Đạo đức và An toàn AI trong kỷ nguyên mới", thuộc Tuần lễ Khoa học - Công nghệ VinFuture 2025, GS Toby Walsh, ĐH New South Wales (Úc) chia sẻ, ông đã dành 40 năm nghiên cứu AI, trong đó "30 năm đầu chẳng mấy ai quan tâm". Ông nhắc rằng trong một thập kỷ gần đây, AI đã bước ra đời thực và mang theo những thách thức chưa từng có.
"Tôi tin chắc rằng việc sử dụng AI có trách nhiệm nên là bắt buộc. Hiện nay, có nhiều động cơ lệch lạc, với số tiền khổng lồ được tạo ra nhờ AI, và cách duy nhất để đảm bảo hành vi đúng đắn là áp dụng các quy định nghiêm ngặt, để lợi ích cộng đồng luôn được cân bằng với lợi ích thương mại", GS chia sẻ.
Khi AI mắc lỗi, ai sẽ chịu trách nhiệm? Theo GS Toby Walsh, vấn đề cốt lõi khi AI mắc sai lầm là chúng ta không thể bắt AI chịu trách nhiệm. AI không phải là con người và đây là lỗ hổng trong mọi hệ thống pháp luật trên thế giới. GS nhấn mạnh, chỉ con người mới bị chịu trách nhiệm cho các quyết định và hành động của mình.
Bỗng nhiên, chúng ta có một "tác nhân" mới, AI, có thể (nếu chúng ta cho phép) ra quyết định và thực hiện hành động trong thế giới của chúng ta. Điều này đặt ra một thách thức: Chúng ta sẽ bắt ai chịu trách nhiệm?
"Câu trả lời là phải bắt các công ty triển khai và vận hành hệ thống AI chịu trách nhiệm về hậu quả mà những "cỗ máy" này gây ra", theo GS Toby Walsh.
Làm sao để thoát bẫy lừa đảo ở Việt Nam?
GS Toby Walsh đã dành 40 năm nghiên cứu về AI.
AI rất phát triển ở Việt Nam. Trong thời gian qua, Việt Nam có rất nhiều chính sách để đẩy mạnh AI, nhưng Việt Nam cũng đang phải đối mặt với một vấn nạn, đó là tình trạng lừa đảo do AI gây ra.
Chia sẻ với phóng viên về vấn đề này tại bên lề tọa đàm, GS Toby Walsh cho rằng: "Với từng cá nhân, tôi nghĩ cách đơn giản nhất là xác minh thông tin. Chẳng hạn, khi nhận được một cuộc điện thoại hay email, như từ ngân hàng, chúng ta cần đối chiếu lại, bằng cách có thể gọi lại cho số thuê bao đó hoặc liên hệ trực tiếp ngân hàng để xác thực thông tin. Ngày nay, có rất nhiều email giả, số điện thoại giả, thậm chí cuộc gọi qua Zoom cũng có thể bị giả mạo. Những thủ đoạn lừa đảo này rất đơn giản, không tốn kém mà cũng không mất nhiều thời gian".
Về cách người thân trong gia đình phòng, chống lừa đảo, GS Toby Walsh cho hay: "Trong gia đình tôi, chúng tôi còn có một cách bảo mật riêng. Đó là một "câu hỏi mật" chỉ người trong nhà mới biết, ví dụ như tên chú thỏ cưng ở nhà của mình là gì (cười – PV). Điều này đảm bảo rằng thông tin quan trọng chỉ được giữ trong gia đình và không bị lộ ra ngoài".
Việt Nam sẽ là một trong những quốc gia tiên phong có luật AI
GS Toby Walsh chia sẻ tại tọa đàm.
Việt Nam sẽ là một trong số ít những quốc gia đang xem xét ban hành Luật AI. GS Toby Walsh chia sẻ: "Tôi rất vui khi Việt Nam là một trong số quốc gia tiên phong sẽ có Luật chuyên biệt về AI. Điều này quan trọng bởi mỗi quốc gia đều có giá trị và văn hóa riêng và cần luật pháp để bảo vệ những giá trị đó".
Theo ông lý giải, giá trị và văn hóa của Việt Nam khác với Úc, khác với Trung Quốc và khác với Mỹ. Chúng ta không thể trông chờ các công ty công nghệ từ Trung Quốc hay Mỹ sẽ tự động bảo vệ văn hóa, ngôn ngữ Việt Nam. Những điều đó phải do chính Việt Nam chủ động bảo vệ.
"Tôi rất lưu ý rằng trong quá khứ, nhiều quốc gia đang phát triển đã trải qua giai đoạn bị đô hộ về mặt vật lý. Nếu không cẩn thận, chúng ta có thể sẽ trải qua giai đoạn đô hộ số. Dữ liệu của các bạn sẽ bị khai thác và các bạn sẽ trở thành nguồn lực "rẻ tiền". Điều này cũng có nguy cơ xảy ra nếu các quốc gia đang phát triển phát triển ngành AI theo cách chỉ khai thác dữ liệu mà không kiểm soát cũng như bảo vệ quyền lợi của mình", GS cảnh báo.
Để khắc phục được tình trạng đáng lo ngại này, theo GS Toby Walsh: "Rất đơn giản. Đó là hãy đầu tư vào con người. Nâng cao kỹ năng cho mọi người, đảm bảo họ có hiểu biết về AI. Hỗ trợ các doanh nhân, doanh nghiệp AI, hỗ trợ các trường đại học. Hãy tham gia một cách chủ động. Thay vì chờ đợi các quốc gia khác chuyển giao công nghệ hay định hướng cho chúng ta, chúng ta phải chủ động và làm chủ công nghệ".
Ngoài ra, theo GS Toby Walsh, chúng ta cần vận động mạnh mẽ các nền tảng mạng xã hội để họ tạo ra môi trường an toàn cho người dùng tại Việt Nam, đồng thời không ảnh hưởng đến nền dân chủ của đất nước. Bởi trên thực tế, có rất nhiều ví dụ cho thấy các nội dung trên mạng xã hội đã tác động đến kết quả bầu cử, gây chia rẽ nội bộ các quốc gia và thậm chí kích động khủng bố.
GS Toby Walsh là Học giả Danh dự ARC và Giáo sư Scientia về Trí tuệ Nhân tạo (AI) tại ĐH New South Wales (Úc); Giám đốc Khoa học của UNSW.AI, Viện AI liên ngành của UNSW. GS là người ủng hộ mạnh mẽ việc đặt giới hạn để đảm bảo AI được sử dụng nhằm cải thiện cuộc sống của con người, đã từng phát biểu tại Liên Hợp Quốc, trước các nguyên thủ quốc gia, cơ quan nghị viện, hội đồng công ty và nhiều đối tượng khác về chủ đề này.
Đáng chú ý, ông đã dành 40 năm nghiên cứu về AI. Trong 30 năm đầu, ông quan tâm đến việc làm sao để phát triển AI ngày càng mạnh hơn. Tuy nhiên, trong 10 năm gần đây, ông quan tâm và lên tiếng về việc phát triển AI một cách có trách nhiệm.
GS Toby Walsh là Hội viên của Học viện Khoa học Úc và được vinh danh trong danh sách quốc tế "Những người có ảnh hưởng trong lĩnh vực AI". GS đã viết 5 cuốn sách về AI dành cho độc giả phổ thông, trong đó cuốn mới nhất là "Lịch sử AI ngắn nhất: 6 ý tưởng cần có".
