Đây là nội dung vừa được Bộ Công an đề xuất trong dự thảo Nghị quyết về phát triển công dân số, được lấy ý kiến từ ngày 12-31/12.
Hệ thống chấm điểm công dân số là chính sách hoàn toàn mới. Bộ Công an cho rằng pháp luật hiện hành (Luật Căn cước, Luật Giao dịch điện tử, các Nghị định liên quan) chưa có bất kỳ quy định nào về việc xây dựng hay vận hành "Hệ thống Điểm công dân số".
Đề xuất này ra đời nhằm tạo ra một cơ chế đo lường định lượng và khuyến khích các hành vi tích cực trên môi trường số, vượt ra ngoài các ưu đãi tài chính đơn thuần. Việc gắn điểm số với các lợi ích cụ thể sẽ thúc đẩy công dân chủ động cập nhật dữ liệu, sử dụng dịch vụ số an toàn và đóng góp xây dựng xã hội số.
Tuy nhiên, điểm công dân số không áp dụng để xử phạt hay hạn chế quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Theo định nghĩa của dự thảo, điều kiện cơ bản để trở thành công dân số là được cấp tài khoản định danh điện tử trên VNeID, có khả năng sử dụng dịch vụ công và dịch vụ số an toàn, có trách nhiệm và tuân thủ pháp luật.
Công dân số có nhiều quyền lợi đi liền trách nhiệm: Quyền sở hữu và quản lý danh tính số của mình; tiếp cận, sử dụng và hưởng lợi từ dịch vụ số; có quyền góp ý, phản biện chính sách, pháp luật; đánh giá hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước; giám sát tính minh bạch, hiệu quả trong các hoạt động của cơ quan nhà nước...
Bộ Công an dự kiến khi công dân tích cực tham gia các dịch vụ trên môi trường số, sẽ được giảm 10-100% với 127 loại thuế, phí. Trong đó nổi bật có các loại dịch vụ hành chính phổ biến được miễn phí như: khai sinh, khai tử, kết hôn, cư trú; cấp lại đăng ký, biển số, giấy tờ xe, giấy phép lái xe, cấp lại thẻ căn cước, cấp giấy phép xây dựng công trình....
Công dân số sẽ được cộng điểm thế nào?
Theo đề xuất, công dân hoàn tất hồ sơ VNeID đạt 100% sẽ được 100 điểm, và được xếp loại công dân số cơ bản.
Điểm cộng được tính dựa trên các tiêu chí: cập nhật dữ liệu, tần suất sử dụng dịch vụ số, và các đóng góp cho cộng đồng số. Công dân sử dụng càng nhiều dịch vụ online, tích cực đóng góp ý kiến các dự thảo, tham gia khảo sát, phản ánh kiến nghị trên môi trường số càng được cộng nhiều điểm. Điểm số được gắn với các quyền lợi, ưu đãi về thuế, phí, dịch vụ, thủ tục hành chính, an sinh xã hội.
Ví dụ góp ý dự thảo văn bản pháp luật (cộng 10 điểm), tương tác với Đại biểu Quốc hội (cộng 5 điểm/lần), thực hiện thủ tục hành chính online (cộng 7 điểm/lần).
Dự kiến công dân được cộng điểm trên VNeID khi tham gia hoạt động sau đây:
Riêng nhóm yếu thế (người cao tuổi, người khuyết tật, đồng bào dân tộc thiểu số), nếu đạt tối thiểu 150 điểm từ các hoạt động trên, sẽ được cộng thêm 50 điểm/năm.
Công dân có điểm cao sẽ có nhiều ưu đãi đặc biệt về thuế phí, dịch vụ, thủ tục hành chính, an sinh xã hội.
Theo đề xuất, công dân số tích cực (có 350 điểm tín nhiệm trở lên) sẽ được giảm 10% với 5 loại lệ phí trước bạ, thuế khoán khi giao dịch qua ứng dụng định danh quốc gia VNeID, gồm: thuế thu nhập cá nhân, thuế trước bạ khi chuyển nhượng bất động sản, thuế trước bạ đăng ký xe, thuế thu nhập cá nhân khi kinh doanh thương mại điện tử, thuế GTGT khi mua hàng online hoặc thanh toán không dùng tiền mặt.
Ngoài khuyến khích các hành động an toàn, lành mạnh, văn minh trên môi trường số, Bộ Công an đề xuất, các hành vi vi phạm pháp luật trên môi trường số sẽ bị xử lý theo quy định hiện hành. Trường hợp vi phạm nghiêm trọng có thể cảnh báo hoặc tạm dừng cộng điểm cho đến khi khắc phục xong.
Mỗi hoạt động được ghi nhận phải có nguồn dữ liệu xác thực, tự động, minh bạch, bảo đảm chống gian lận. Các nhóm hoạt động được chuẩn hóa để tránh trùng lặp; trường hợp có nguy cơ trùng, áp dụng nguyên tắc tính điểm một lần ưu tiên.
Việc chấm điểm dự kiến sẽ thực hiện thí điểm trước khi áp dụng rộng rãi.
Theo Bộ Công an, hơn 65 triệu tài khoản VNeID đã kích hoạt; 6 nhóm giấy tờ được đưa lên VNeID (18,7 triệu giấy phép lái xe, 7 triệu đăng ký xe); 25% người trưởng thành có chữ ký số; 90% người dân tham gia bảo hiểm có sổ sức khỏe điện tử. 100% bệnh viện, trung tâm y tế công, cơ sở giáo dục đại học thanh toán không dùng tiền mặt.
Từ tháng 7/2024, VNeID được sử dụng để đăng nhập dịch vụ công trực tuyến với khoảng 425.000 lượt/ngày. Song vẫn còn những hạn chế khi đến 82% thủ tục hành chính không phát sinh hồ sơ trực tuyến, người dân còn thiếu kỹ năng số cơ bản.
Bộ Công an cho rằng Nghị quyết mới với nhiều cơ chế đột phá sẽ khuyến khích người dân thay đổi thói quen, tích cực tham gia hoạt động chuyển đổi số.
