Một đoạn video lan truyền trên mạng xã hội Trung Quốc những ngày đầu tháng 11 đã châm ngòi cho cuộc tranh luận dữ dội về ranh giới giữa “giáo dục lễ nghi” và “tuân lệnh mù quáng”. Cảnh tượng trong video diễn ra tại trường tiểu học Jianqiao, thành phố Hàng Châu (tỉnh Chiết Giang) – ngôi trường có lịch sử hàng trăm năm, từng được xem là hình mẫu văn minh của địa phương.
Trong buổi sáng lạnh thấu da, ngay tại cổng trường, bốn học sinh tiểu học đeo băng tay tuần tra đứng thẳng tắp như những người lính nhí, mắt hướng về phía con đường nơi xe giáo viên chạy vào. Cứ mỗi chiếc ô tô lăn bánh qua, các em đồng thanh hét lớn “Chào buổi sáng!”, giọng còn non nớt nhưng vang vọng cả khoảng sân. Kiểu chào theo nghi thức của Đội Thiếu niên Tiền phong này vốn được nhà trường coi là biểu tượng kỷ luật và tinh thần tập thể.
Nhưng điều khiến dư luận nổi giận chính là hình ảnh tương phản: trong khi một vài giáo viên hạ kính hoặc vẫy tay đáp lại, đa số xe vẫn chạy thẳng, cửa sổ đóng kín, học sinh đứng ngoài rét mướt còn người lớn lại ấm áp trong khoang xe.
Một học sinh khác được giao nhiệm vụ đứng trong hành lang, quan sát trật tự và báo cáo tình hình lớp học – một phần trong chuỗi nhiệm vụ tuần tra mà nhà trường phân công cho học sinh hằng ngày, từ kiểm tra an ninh nội bộ đến giám sát hành vi ứng xử và hỗ trợ quản lý bữa trưa.
Đoạn video sau khi được đăng tải đã thu hút hơn 100.000 lượt thích và hàng nghìn bình luận trái chiều trên các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc. Những người ủng hộ cho rằng đây là “giáo dục lễ nghi”, giúp trẻ em hiểu thế nào là tôn trọng người lớn. Nhưng phe chỉ trích lại gọi đó là “chủ nghĩa hình thức lố bịch”, cho rằng việc yêu cầu trẻ nhỏ chào xe của giáo viên trong giá lạnh chẳng khác nào dạy chúng đồng nhất sự tôn trọng với sự phục tùng tuyệt đối.
Một bình luận được lan truyền rộng rãi viết: “Tại sao giáo viên không bước xuống chào lại học sinh? Cổng trường giờ cao điểm vốn đã đông đúc, bắt trẻ đứng ngay sát đường là quá nguy hiểm.”
Trước làn sóng chỉ trích, một nhân viên nhà trường chia sẻ rằng hoạt động chào giáo viên là “hoàn toàn tự nguyện”, đồng thời thừa nhận những phản ứng tiêu cực trên mạng đã khiến sự nhiệt tình của nhiều học sinh giảm sút.
Không phải phụ huynh nào cũng đồng tình. Một người được cho là đã gửi đơn khiếu nại lên Sở Giáo dục địa phương cho biết con họ phải dậy sớm hơn 30 phút mỗi ngày để có mặt tại trường lúc 7 giờ 40. “Chỉ đứng giữa trời lạnh chào xe giáo viên đã là cả một cuộc vật lộn. Tôi thà để con ngủ thêm mười phút còn hơn.”
Một phụ huynh khác đăng ảnh chụp màn hình từ nhóm chat lớp, nơi giáo viên gửi hướng dẫn cụ thể về việc học sinh phải đứng chào ở cổng – trái ngược với lời khẳng định “tự nguyện” từ phía nhà trường.
Ngày 6/11, trước sức ép dư luận, Sở Giáo dục Hàng Châu đã ra thông báo phê bình nghiêm khắc hiệu trưởng trường Jianqiao và yêu cầu nhà trường ngay lập tức chấn chỉnh. Các báo cáo địa phương cho biết trường sẽ lắp đặt gờ giảm tốc, dựng rào chắn để đảm bảo an toàn và rà soát toàn bộ chương trình “giáo dục nghi thức” đang áp dụng.
Những hoạt động gây tranh cãi như thế này không phải hiếm ở Trung Quốc. Chỉ một tháng trước, một trường trung học ở tỉnh Hà Nam đã khiến cả nước sửng sốt khi tổ chức “bài tập tội lỗi” kỳ lạ: các phụ huynh quỳ xuống tạo thành “cây cầu người” để học sinh bước qua với lý do tượng trưng cho sự biết ơn và trưởng thành.
Trở lại với trường Jianqiao, tranh cãi vẫn chưa lắng xuống. Khi những hình ảnh học sinh tiểu học đứng run rẩy giữa gió lạnh để chào những chiếc ô tô kín bưng tiếp tục lan truyền, câu hỏi lớn nhất mà xã hội đặt ra không chỉ là vấn đề lễ nghi và tôn trọng, mà còn là: trẻ em cần được giáo dục điều gì – tinh thần tự trọng hay thói quen phục tùng?
