Khách Tây thử loại gia vị nặng mùi, chính nhiều người Việt cũng không thích, thốt lên: "Nó ngon làm sao!"

Ẩm thực Việt Nam với sự đa dạng và phong phú luôn là một trong những yếu tố hàng đầu khiến các vị khách nước ngoài, đến từ mọi quốc gia hay châu lục khác phải mê mẩn. Đặc biệt phải kể tới những món bình dân nhưng lại mang hương vị gây ấn tượng mạnh.

Sau đây là một ví dụ như thế, thứ gia vị có phần nặng mùi, chính nhiều người Việt cũng không thích, không dám thử, nhưng lại khiến vị khách Tây trầm trồ. Đó là mắm tôm. Cụ thể trong video được tài khoản của một anh chàng hướng dẫn viên du lịch tên Sơn chia sẻ, vị khách của anh không ngần ngại nếm thử mắm tôm. Sau đó biểu cảm của ông vô cùng tâm đắc, phải thốt lên: "Ôi, nó mới ngon làm sao!"

Ông còn vô cùng thích thú khi tự tay khuấy bát mắm tôm cho đến khi nó lên bọt, có nghĩa là đạt tới độ ngon nhất để thưởng thức cùng món ăn. 

Mắm tôm – đặc sản gây tranh cãi nhưng là “linh hồn” của nhiều món Việt

Trong kho tàng gia vị truyền thống, mắm tôm là loại nổi tiếng nhất — và cũng gây tranh cãi nhất. Tại vùng biển Thanh Hóa, đặc biệt ở các làng nghề như Hậu Lộc, mắm tôm được làm từ moi biển ướp muối, phơi nắng rồi ủ từ 6 đến 12 tháng để tạo màu sim tự nhiên và hương lên men mạnh đặc trưng. Theo Báo Thanh Hóa, kỹ thuật ủ truyền thống cùng điều kiện nắng biển khiến mắm tôm nơi đây có mùi vị “không trộn lẫn”.

Sự nổi tiếng ấy lại đi kèm những phản ứng trái ngược từ người thưởng thức. Nhiều du khách quốc tế thừa nhận lần đầu ngửi mắm tôm là “choáng váng”. Hai YouTuber người Mỹ Sonny Side và Calvin Bui từng thử bún đậu mắm tôm và mô tả cảm giác với báo Lao Động “như tắt thở khi ngửi lần đầu”, nhưng khi được pha đúng cách thì “đột nhiên thành ngon”. Một du khách Úc tên Cody Jon khi thử mắm tôm chấm cà pháo đã thốt lên rằng mùi “khó nói” nhưng vị lại “như một bản giao hưởng của nhiều hương vị”, chia sẻ trên Vietnamnet.

Ngay cả người Việt cũng không đồng nhất trong cảm nhận. Nhiều chuyên trang mô tả mắm tôm là “thứ đồ chấm mâu thuẫn nhất Việt Nam”, khi có người chỉ cần nghe mùi đã tránh xa, nhưng cũng có người “nghiện đến mức ăn bún đậu không mắm tôm là mất vị”. Một bài viết trên Tuổi Trẻ cũng đặt vấn đề liệu thế hệ trẻ có đang “xa rời” loại mắm truyền thống này khi nhiều người chọn nước mắm hoặc muối chanh để thay thế.

Điều gì khiến mắm tôm khó ăn với nhiều người?

Theo phân tích từ Viet World Kitchen, quá trình lên men moi biển trong môi trường muối tạo ra hợp chất có mùi rất mạnh — mạnh hơn nhiều loại mắm cá hay nước mắm. Với người chưa quen hoặc từ nền ẩm thực không sử dụng đồ lên men nặng mùi, cú “sốc khứu giác” là điều dễ hiểu. Ngoài ra, cách ăn cũng quyết định trải nghiệm: mắm tôm nguyên chất thường nồng, nhưng khi pha với đường, quất, ớt và dầu nóng, mùi dịu lại, tạo lớp bọt thơm quen thuộc trong các quán bún đậu.

Tại Việt Nam, mắm tôm là linh hồn của hàng loạt món ăn: Bún đậu, bún riêu, giả cầy, chả cá Lã Vọng, cà pháo dầm… Nó không chỉ là gia vị mà còn là “dấu ấn văn hóa” của nhiều vùng quê.

Kho tàng mắm Việt Nam: Từ rươi, cáy, còng đến mắm bò hóc miền Nam

Bên cạnh mắm tôm, ẩm thực Việt còn sở hữu một hệ sinh thái mắm đa dạng theo từng vùng miền — mỗi loại mang theo câu chuyện và hương vị riêng biệt.

Mắm rươi là một trong những loại đặc sắc nhất. Loại mắm này màu vàng óng như mật ong, hương thơm nhẹ hơn mắm tôm nhưng vị lại rất sâu. Rươi chỉ xuất hiện trong vài ngày mỗi năm, nên loại mắm này được xem là “hiếm có”, thường dùng với thịt ba chỉ luộc, rau sống hoặc chấm cơm nóng. Tại Trà Vinh hay Hải Dương, mắm rươi còn là đặc sản mang tính mùa vụ, gắn liền với các chợ quê cuối năm.

Mắm cáy, đặc sản của Thái Bình – Hải Dương, có màu nâu đỏ và mùi nồng đặc trưng. Cáy sau khi giã nhuyễn được trộn muối, thêm thính và men rượu để làm dịu mùi, rồi ủ trong chum sành dưới nắng. Người dân địa phương thường chấm cáy với rau luộc, thịt luộc hoặc pha làm nước chấm ăn bún rất đậm đà.

Ở miền Tây Nam Bộ, mắm còng là loại dân dã nhưng được nhiều người yêu thích. Con còng nhỏ được giã nhuyễn, ủ khoảng 45 ngày rồi lọc lấy phần sánh mịn. Mắm còng phổ biến ở Tiền Giang, Long An, Bến Tre và thường ăn cùng rau sống, bánh tráng, thịt heo — mang vị mặn ngọt hài hòa đặc trưng miền sông nước.

Một loại mắm khác mang dấu ấn văn hóa Khmer là mắm bò hóc, phổ biến ở An Giang, Sóc Trăng. Mắm bò hóc được làm từ cá nước ngọt ủ muối lâu ngày, tạo nên hương vị mạnh mẽ nhưng là nguyên liệu quan trọng trong các món Khmer như bún num bò chóc hay bún nước lèo.

Dù mỗi loại mắm có mùi và vị khác nhau, điểm chung của chúng là sự kết tinh của kinh nghiệm bảo quản thực phẩm lâu đời, kỹ thuật ủ lên men truyền thống và khẩu vị của từng vùng miền.