Một nghiên cứu đăng trên Journal of Personality and Social Psychology năm 2017 cho thấy chỉ cần nhìn gương mặt ở trạng thái bình thường, con người có thể đoán được người đối diện thuộc nhóm thu nhập cao hay thấp tốt hơn mức ngẫu nhiên. Nguyên nhân được cho là những người có điều kiện tài chính ổn định thường trải qua ít căng thẳng hơn, và sự thoải mái ấy âm thầm in lại trên nét mặt.
Thora Bjornsdottir, đồng tác giả nghiên cứu và là nghiên cứu sinh tại Đại học Toronto, chia sẻ với CNBC Make It rằng “mối quan hệ giữa hạnh phúc và tầng lớp xã hội đã được chứng minh qua một vài nghiên cứu trước đây”. Theo bà, những khác biệt ấy thực sự in dấu trên gương mặt.
Bjornsdottir và giáo sư tâm lý học Nicholas O. Rule đã thực hiện thí nghiệm với 81 sinh viên. Những người này được xem ảnh đen trắng của 160 người gồm 80 nam và 80 nữ, trong độ tuổi 18 đến 35, không có hình xăm và không đeo khuyên tai. Tất cả ảnh được lấy từ các trang hẹn hò trực tuyến.
Những người trong ảnh được chia thành hai nhóm, một nhóm có thu nhập trên 150.000 USD (khoảng 3,9 tỷ đồng) mỗi năm, được xem là tầng lớp thượng lưu. Nhóm còn lại có mức thu nhập dưới 35.000 USD (khoảng 922 triệu đồng) mỗi năm, thuộc tầng lớp lao động. Khi được yêu cầu đoán tầng lớp của từng nhân vật, các sinh viên đạt tỷ lệ đúng 68%, vượt xa mức ngẫu nhiên.
Gương mặt của 4 người bên trái có thu nhập cao hơn 4 người bên phải (Ảnh: R.B.)
Giáo sư Rule thừa nhận ông bất ngờ trước kết quả này và nói rằng “tôi không nghĩ hiệu ứng lại mạnh mẽ như vậy, đặc biệt khi sự khác biệt trên khuôn mặt rất tinh tế”. Điều đáng chú ý là người tham gia thí nghiệm không thể lý giải họ dựa vào chi tiết nào để đưa ra đánh giá. Bjornsdottir cho biết “nếu bạn hỏi họ tại sao, họ không biết. Họ không biết mình đã làm điều này như thế nào”.
Mắt và miệng
Khi các nhà nghiên cứu phóng to từng bộ phận trên gương mặt, họ nhận thấy chỉ nhìn vào mắt hoặc miệng, người xem vẫn đoán khá chính xác, dù không chính xác bằng khi quan sát toàn bộ gương mặt. Rule giải thích rằng miệng là nơi thể hiện cảm xúc tích cực rõ nét nhất, còn đôi mắt lưu giữ dấu vết của nụ cười, chẳng hạn như vết chân chim.
Bjornsdottir nhận định những cảm xúc lặp đi lặp lại trong thời gian dài có thể “khắc” vào gương mặt. Các nhóm cơ co rút thường xuyên sẽ làm thay đổi cấu trúc khuôn mặt, tạo nên các dấu hiệu mà người khác nhận ra dù không thật sự để ý. Rule nói rằng “theo thời gian, khuôn mặt của bạn sẽ vĩnh viễn phản ánh và tiết lộ những trải nghiệm của bạn. Ngay cả khi chúng ta nghĩ rằng bản thân không thể hiện điều gì đó thì dấu vết của những cảm xúc vẫn còn”.
Khi những người trong ảnh cố ý mỉm cười, khả năng phân biệt ai giàu và ai nghèo của nhóm sinh viên giảm hẳn. Điều này cho thấy nụ cười có thể xoá mờ các dấu hiệu nhận biết.
Ngoài ra, cho dù người tham gia xem ảnh trong vài giây hay chỉ thoáng qua nửa giây, mức độ chính xác vẫn tương đương. Điều này chứng tỏ quá trình đánh giá diễn ra gần như vô thức.
Điều kiện kinh tế
Trong phần cuối thí nghiệm, sinh viên được yêu cầu chọn ai có khả năng làm nghề kế toán, một công việc không nghiêng về tầng lớp xã hội nào. Tuy nhiên, phần lớn họ vẫn chọn những gương mặt thuộc nhóm giàu. Điều này cho thấy định kiến về điều kiện kinh tế có thể ảnh hưởng đến cách con người đánh giá năng lực của người khác mà chính họ không nhận ra.
Tham khảo CNBC
