Trong lúc chờ đợi các giải pháp vĩ mô khắc phục tình trạng ô nhiễm không khí, người dân và doanh nghiệp tại Trung Quốc từ 10 năm trước đã có cho mình những giải pháp khác nhau để thích nghi và tự bảo vệ mình.
Bắc Kinh "báo động đỏ": Người dân tự chế máy lọc không khí
Năm 2015, tình trạng khói bụi dày đặc tại thủ đô Trung Quốc đã buộc chính quyền Bắc Kinh phải ban bố "báo động đỏ" lần đầu tiên trong lịch sử. Lệnh này yêu cầu đóng cửa trường học, công sở, khiến người dân phải sơ tán vào trong nhà để tránh bầu không khí ô nhiễm ngột ngạt.
Mặc dù "báo động đỏ" đã yêu cầu các trường học tạm ngừng hoạt động, nhưng bầu không khí độc hại vẫn khiến một số phụ huynh quyết định đưa con em mình đến lớp.
"Tôi đưa con gái đến trường mẫu giáo vì ở đó có hệ thống lọc không khí công suất lớn. Con bé sẽ an toàn ở trường hơn, vì nhà tôi không có thiết bị này," chị Fang Yang, mẹ của một bé gái 5 tuổi chia sẻ.
Khi mối quan tâm của cư dân thành thị về chất lượng không khí tại gia ngày càng tăng, phong trào tự chế máy lọc không khí cũng bắt đầu nở rộ. Những người ủng hộ trào lưu này cho rằng chi phí tự làm chỉ bằng một phần nhỏ so với giá của các sản phẩm thương hiệu lớn đang bày bán trong các trung tâm thương mại.
"Không khí sạch phải là quyền của con người chứ không phải là một mặt hàng xa xỉ", Aily Zhang, giám đốc điều hành tại Smart Clean Air, khẳng định. Cô thường xuyên tổ chức các buổi diễn thuyết và hướng dẫn cộng đồng cách tự chế tạo thiết bị lọc khí cho riêng mình.
Vào thời điểm 10 năm trước, nhu cầu về máy lọc không khí, mặt nạ phòng độc và khẩu trang chống ô nhiễm tăng vọt ở Trung Quốc. Tuy nhiên, đối với nhiều người dân Trung Quốc, giá thành của các loại máy lọc có thương hiệu vẫn nằm ngoài khả năng chi trả.
Các loại máy lọc không khí tên tuổi khi ấy thường được bán với giá rất cao, từ 580 đến 2.000 USD (từ 15 – 25 triệu) thay vì mức giá rẻ chỉ vài triệu như hiện nay. Mặc dù sự lo ngại về chất lượng không khí đã thúc đẩy sự xuất hiện của các thương hiệu rẻ hơn với giá dưới 165 USD, nhưng mức giá đó vẫn là quá cao đối với nhiều người. Do đó, họ tìm đến những chuyên gia như Aily Zhang để xin tư vấn.
Cô Zhang cho biết, một chiếc máy lọc không khí hoạt động hiệu quả có thể được lắp ráp với chi phí vỏn vẹn khoảng 34 USD (khoảng 800.000 VNĐ). Một phiên bản tốt hơn với bộ lọc mạnh hơn cũng chỉ tốn khoảng 80 USD.
Cả thiết bị tự chế lẫn máy móc chính hãng đều sử dụng chung loại màng lọc HEPA. Sự khác biệt nằm ở chỗ, những người tự chế thường gắn màng lọc này vào một chiếc quạt gia dụng thông thường. Chiếc quạt sẽ đẩy không khí ô nhiễm đi qua màng lọc, giữ lại các hạt vi bụi – thành phần chính gây ra ô nhiễm.
"Các máy lọc không khí tự chế cơ bản có hiệu quả gần như tương đương với hàng chính hãng. Chúng có thể loại bỏ 92% các loại bụi mịn có kích thước lớn hơn hoặc nhỏ hơn 0.3 micron", Zhang, giám đốc điều hành của Smart Air Filters, công ty chuyên bán linh kiện máy lọc không khí, cho biết.
Dù không có quy chuẩn công nghiệp chính thức nào cho các bộ lọc không khí này, nhưng các thử nghiệm thực tế từ nhiều nhóm khác nhau cho thấy các thiết bị tự chế thực sự có hiệu quả trong việc làm sạch không khí.
Thượng Hải: Không khí sạch cũng là lợi thế cạnh tranh
Với các doanh nghiệp tại Trung Quốc, không khí sạch cũng trở thành lợi thế mới giúp họ thu hút nhiều khách hàng mới.
7 năm trước, khách sạn Cordis sang trọng được khai trương. Thoạt nhìn, tòa nhà cũng giống như bao khách sạn cao cấp khác tại Thượng Hải, với hồ bơi vách kính, hai phòng đại tiệc rộng lớn và khu spa đẳng cấp. Tuy nhiên, khách sạn Cordis đầu tiên tại Trung Quốc này lại sở hữu một thứ thực sự khan hiếm tại các siêu đô thị của đất nước tỷ dân: không khí trong nhà sạch.
Tỷ lệ lấp đầy khiêm tốn tại hơn 5.000 khách sạn ở Thượng Hải đồng nghĩa với việc các nhà điều hành phải thu hút khách bằng những gói giảm giá và các tiện ích ngày càng xa xỉ.
Tại một thành phố nơi ô nhiễm không khí đo bằng chỉ số PM2.5 – những hạt bụi mịn được coi là đặc biệt có hại cho sức khỏe –đã tăng 9% so với cùng kỳ năm trước và thường xuyên vượt qua cả thủ đô Bắc Kinh, thì một khách sạn hạng sang đã tung ra một "chiêu bài" mới.
Tất cả không khí đi vào Cordis Hongqiao đều được xử lý qua hai cấp độ lọc và liên tục được làm sạch, trong khi các cửa sổ kính hai lớp luôn đóng kín để giữ bầu không khí tươi mới bên trong. Các thiết bị giám sát ô nhiễm được lắp đặt tại tất cả 396 phòng nghỉ và màn hình TV liên tục hiển thị chỉ số PM2.5. Chất lượng không khí bên trong phòng thường tốt hơn khoảng 10 lần so với bên ngoài.
“Tôi nghĩ mọi người có thể an tâm chợp mắt khi biết rằng chất lượng không khí trong phòng của họ vượt trội hơn bất kỳ khách sạn nào khác, và tốt hơn nhiều so với môi trường bên ngoài,” ông John O’Shea, Giám đốc điều hành của Cordis Hongqiao chia sẻ.
Tại thời điểm ấy, khách lưu trú đã đánh giá khách sạn có mức độ hài lòng cao nhất trong danh mục 22 khách sạn thuộc sở hữu của Tập đoàn Langham.
Trong khi ô nhiễm không khí từ lâu đã là mối bận tâm quốc gia, thì không khí trong nhà đang trở thành một "chiến trường" mới. Ngay cả ở những thành phố ô nhiễm nặng, chất lượng không khí trong nhà đôi khi còn tệ hơn bên ngoài.
Ngoài bụi mịn PM2.5 xâm nhập vào nhà và văn phòng qua cửa sổ mở hoặc do cách nhiệt kém, thì nồng độ cao của formaldehyde, carbon dioxide (CO2) và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) – những loại khí thải ra từ vật liệu xây dựng, đồ nội thất, sơn và keo dán kém chất lượng – cũng là một mối lo ngại đáng kể khác.
“Ô nhiễm trong nhà là một vấn đề rất nghiêm trọng và là mối đe dọa sức khỏe, không chỉ ở Trung Quốc mà trên toàn thế giới,” Sieren Ernst, người sáng lập công ty tư vấn môi trường Ethics & Environment nhận định. “Hầu hết mọi người dành 90% thời gian ở trong nhà, và những tác động mà chúng ta phải chịu đựng trong khoảng thời gian đó phần lớn vẫn chưa được kiểm tra kỹ lưỡng.”
Ngày càng nhiều chủ sử dụng lao động và quản lý tòa nhà cũng lắp đặt hệ thống lọc khí trong văn phòng như một cách bảo vệ cho chính nhân viên của mình.
Tại khu phức hợp Taikoo Hui mới của thành phố, không khí bên trong văn phòng tầng 22 của công ty tư vấn JLL hầu như không bị ảnh hưởng bởi bầu trời mờ mịt bên ngoài.
Các hệ thống lọc chất lượng hàng đầu như của JLL sử dụng lưới lọc mật độ cao giúp loại bỏ bụi và các hạt quá nhỏ mà mắt thường không thể nhìn thấy. Các bộ lọc gắn trần đảm bảo không khí sạch được phân tán đều, và những thiết bị tốt nhất còn cung cấp tính năng tự động hóa để điều chỉnh tốc độ lọc tùy thuộc vào mức độ ô nhiễm bên ngoài.
Hệ thống cũng cần cho phép cung cấp đủ lượng khí tươi, nếu không chỉ số PM2.5 giảm nhưng nồng độ carbon dioxide sẽ tăng lên.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính ô nhiễm không khí trong nhà và ngoài trời gây ra khoảng 6,5 triệu ca tử vong sớm mỗi năm, trong khi một nghiên cứu toàn cầu toàn diện năm 2017 kết luận rằng Trung Quốc và Ấn Độ chiếm khoảng một nửa số ca tử vong sớm do ô nhiễm vào năm 2015.
Phân tích dữ liệu của Viện Nghiên cứu Toàn cầu và Khu vực Đức (German Institute of Global and Area Studies) cho thấy làm việc trong văn phòng có hệ thống lọc cao cấp có thể nâng cao tuổi thọ của nhân viên, ước tính rằng nhân viên tại các văn phòng của Tishman ở Trung Quốc đã tăng thêm trung bình 6,3 ngày tuổi thọ mỗi năm so với những người làm việc tại nơi không có hệ thống lọc.
Với vô số ứng dụng và thiết bị giám sát giá cả phải chăng hiện có, sự hiểu biết sâu sắc hơn về chất lượng không khí cũng có thể ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng Trung Quốc.
“Trong tương lai, bạn có thể tưởng tượng ra kịch bản khi muốn đi uống cà phê hay dùng bữa, nhưng trước khi chọn nhà hàng hay quán cà phê, bạn sẽ tra cứu xem nơi nào có chất lượng không khí trong nhà tốt nhất”, Tom Watson, giám đốc kỹ thuật tại công ty tư vấn môi trường PureLiving nói.
