Thủy tùng còn gọi là thông nước, có tên khoa học là Glyptostrobus pensilis. Theo các chuyên gia sinh học quốc tế, thủy tùng thuộc họ bụt mọc, được xem như loài hóa thạch sống của ngành hạt trần, xuất hiện cùng thời với bách xanh cổ.
Thông tin trên báo Lao Động, Tiến sĩ Trần Vinh, quyền Viện trưởng Viện Khoa học nông lâm nghiệp Tây Nguyên, cho biết, cây thủy tùng xuất hiện cách đây hơn 10 triệu năm trước sinh cùng thời với khủng long ở kỷ băng hà.
Một cây thủy tùng hàng trăm năm tuổi ở đại ngàn Tây Nguyên. Ảnh: Phan Tuấn/báo Lao Động.
Hiện nay, thủy tùng là loài cây rừng quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam. Xét rộng ra trên phạm vi toàn thế giới thì cây thủy tùng chỉ mọc rải rác ở tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) và tỉnh Khăm Muộn (Lào). Việt Nam là nước cuối cùng có thủy tùng và chỉ có ở tỉnh Đắk Lắk (cũ).
Thủy tùng có đặc điểm thân gỗ lớn, cao trên 30m, đường kính thân 0,6 - 1m, vỏ dày, hơi xốp, màu xám, nứt dọc. Gỗ thủy tùng có nhiều màu như: xanh đen, xanh ngọc bích, tím, vàng, đỏ, nâu đỏ. Vân cũng được chia ra vân chỉ, chuối hoặc không vân.
Một cây thủy tùng cổ thụ. Ảnh: báo Dân Việt
Theo phong thủy, gỗ thủy tùng có tác dụng vượng, vì vậy các nghệ nhân hàng đầu Việt Nam thường dùng loại gỗ này làm lục bình hoặc tạc các bức tượng với ý nghĩa mang lại bình an và may mắn cho gia đình. Gỗ thủy tùng chắc và có mùi thơm…
Một số phần khác của cây thủy tùng còn được dùng làm thuốc chữa phong thấp, giảm đau, làm săn da. Cây có dáng đẹp, có thể trồng làm cảnh hoặc trồng ven hồ ao để giữ đất, chống xói lở rất hiệu quả.
Những người chơi đồ gỗ cho biết, gỗ thủy tùng không được định giá theo cân hay khối mà được xác định theo tuổi thọ và đường vân từng khúc gỗ.
Với cây trên 500 tuổi, đường kính gốc gần 1m, nguyên giá khúc gốc chắc chắn không dưới tiền tỷ. Tuy nhiên, phần giá trị nhất của thủy tùng chính là đoạn thân, bởi đây là nơi vân gỗ thể hiện sắc nét nhất. Đường vân ở thân gỗ thường rất đều và có mùi hương đậm nhất.
Ảnh: báo Dân Việt.
Thủy tùng hiện thuộc loài đặc hữu rất hiếm mà cả Sách đỏ thế giới và Việt Nam đặt vào tình trạng nguy cấp, được bảo vệ nghiêm ngặt. Quỹ Quốc tế bảo tồn thiên nhiên (WWF) đã công bố thủy tùng là một trong những loài cây đang ở cấp độ rất nguy cấp.
Những năm 90 của thế kỷ trước, hai quần thể thủy tùng ở tỉnh Đắk Lắk là Ea Ral (thuộc xã Ea Ral, huyện Ea H'leo cũ) và Trấp Ksơr (thuộc xã Ea Hồ, huyện Krông Năng cũ) có đến hàng ngàn cây. Tuy nhiên sau đó, việc đắp đập thủy lợi phục vụ nông nghiệp đã làm nước dâng ngập cả hai quần thể thủy tùng này, khiến nhiều cây chết chìm sâu vào đầm lầy cũng như việc khai thác ồ ạt đã làm cho lượng thủy tùng sụt giảm nghiêm trọng, chỉ còn 162 cây.
Điều đáng nói, gần nửa thế kỷ qua, thủy tùng không còn tái sinh tự nhiên nữa. Cây vẫn ra hoa kết quả và có hạt nhưng không thể thụ phấn nên tất cả hạt đều lép, mất khả năng nảy mầm.
Hàng nghìn nhà khoa học trong và ngoài nước đã vào cuộc nghiên cứu để tái sinh thủy tùng. Một tín hiệu vui đối với các nhà khoa học, khi kết quả bước đầu cây ghép trên gốc cây bụt mọc và ghép rễ thở của thủy tùng đang phát triển tốt.
