Loài cua bí ẩn trong rừng ngập mặn Cà Mau hai lần chiếm ngôi "vua cua"

Vừa qua, nằm trong chuỗi sự kiện Ngày hội cua Cà Mau, hôm 22.11, Ban tổ chức cuộc thi xác lập kỷ lục về cua Cà Mau công bố "vua cua" nặng 1,820 kg, vượt qua 9 đối thủ và lập tức trở thành tâm điểm chú ý tại sự kiện. Chủ nhân của cá thể cua khủng này là Công ty TNHH Dư Thái Bình.

ẢNH: G.B

Con cua đực hơn 1,820 kg, được ông Dư Thái Bình, Phó giám đốc Công ty TNHH Dư Thái Bình mua từ một hộ nuôi tôm, cua ven biển với giá 7,5 triệu đồng. Chiến thắng lần này tiếp tục giúp ông Bình xác lập thêm dấu ấn mới. Ngay sau cuộc thi, ông đã chủ động liên hệ tặng cá thể cua cho Phân viện Nghiên cứu thủy sản Nam sông Hậu để làm tiêu bản. Ban tổ chức cũng đang hoàn tất hồ sơ đề Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác nhận danh hiệu cua lớn nhất Việt Nam cho "vua cua" năm nay.

Cua càng sen "thống trị" 2 mùa thi, vì sao?

Trong giới thu mua cua tại Cà Mau, cái tên Dư Thái Bình không lạ. Năm 2022, ông từng đoạt giải nhất thể loại cua sumo với con cua nặng hơn 1,42kg. Điều đáng nói, theo ông Bình, cả hai con cua thắng giải trong hai năm đều là cua càng sen, giống cua có màu tím sen đặc trưng, càng to, sống chủ yếu trong các vuông tôm, cua sinh thái gắn với rừng ngập mặn ven biển.

ẢNH: G.B

Ông Bình cho biết đợt này, ông thu mua được nhiều cua lớn để dự thi, trong đó có cua gạch 1,1kg và hai cua đực hơn 1,8kg. "Con bị loại còn nặng hơn con đoạt giải nhưng bị rụng một ngoe. Cua đực trên 1,5kg thường là cua càng sen", ông nói và bật mí rằng, môi trường nuôi sinh thái có rừng ngập mặn là điều kiện thích hợp giúp giống cua này phát triển kích thước vượt trội.

Đồng quan điểm với ông Bình, nhiều người nuôi cua lâu năm Cà Mau đều khẳng định, trong số các nhóm cua biển phổ biến ở địa phương này cua càng xanh và càng lửa thường chỉ đạt tối đa 1,5kg (đực) và 1,2kg (cái). Việc xuất hiện những con cua trên 1,8kg đến trên 2kg gần như chỉ đến từ giống cua càng sen.

ẢNH: G.B

Ông Nguyễn Hoàng Ân, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX thủy sản Cái Bát (xã Hưng Mỹ), người mang thí sinh cua nặng hơn 1,3kg tham dự cuộc thi xác lập kỷ lục về cua Cà Mau, cho biết thêm: "HTX của tôi thỉnh thoảng cũng có cua hơn 2 kg nhưng không đúng thời điểm dự thi. Mà chỉ cua càng sen mới có thể vượt mức đó". Theo ông Ân, cua càng sen xuất hiện nhiều ở các vuông nuôi tôm, cua sinh thái nằm sát rừng ngập mặn ven biển. Vùng này có hệ thống gốc cây đước, mắm đan chặt tạo hốc trú tự nhiên, nguồn thức ăn phong phú, nước lợ ổn định, nơi cua có thể đào hang, ẩn nấp và tăng trưởng kích thước trong thời gian dài.

Vóc dáng "khủng" cùng đặc tính sinh trưởng độc đáo của "vua cua"

Có gần 40 năm gắn bó nghề nuôi cua, ông Nguyễn Văn Đức (70 tuổi, ngụ xã Đất Mũi), giải thích rõ hơn, cua càng sen là giống cua bản địa đã tồn tại lâu đời ở vùng rừng ngập mặn Cà Mau. Vóc dáng của chúng thường lớn hơn đáng kể so với cua càng xanh hoặc càng lửa. Điểm nhận diện nổi bật là màu tím sen ở đôi càng, đó cũng là lý do loài cua này được gọi tên như vậy.

ẢNH: G.B

"Cua càng sen thường đào hang trong hốc cây đước, cây mắm, rất khó bắt. Để đạt trọng lượng hơn 2 kg, thời gian sinh trưởng của nó phải hơn 2 năm", ông Đức nói.

Ông cho biết thêm, cua đực luôn là cá thể đạt kích thước lớn nhất vì đôi càng phải phát triển mạnh để chiếm lợi thế trong quá trình tranh giành bạn tình. Trong khi đó, cua cái dù có thời gian sinh trưởng tương đương nhưng thường không đạt trọng lượng lớn do chu kỳ mang gạch và nhu cầu di chuyển ra sông, biển để sinh sản. "Nếu cua cái không ra được sông, biển đúng thời điểm thì có thể bị rũ chết, nên kích thước thường không vượt ngưỡng như cua đực", ông Đức nói thêm.

Cua càng sen và "bản đồ" sinh thái rừng ngập mặn Cà Mau

Từ chia sẻ của người nuôi, có thể thấy sự xuất hiện liên tiếp của cua càng sen trong các kỳ thi cua lớn nhất Cà Mau không phải ngẫu nhiên, mà phản ánh một đặc trưng sinh thái quan trọng, hệ sinh thái rừng ngập mặn ven biển là vựa cua càng sen lớn nhất của tỉnh.

ẢNH: G.B

Với hơn 63.000 ha rừng ngập mặn, các xã như Năm Căn, Ngọc Hiển, Đất Mũi, Tân Ân, Tam Giang... đều có hệ nuôi tôm, cua sinh, có rừng ngập mặn ven biển. Lớp phù sa dày, gốc cây đước, mắm đan thành mạng lưới tự nhiên chính là "phòng thủ" hoàn hảo cho cua càng sen phát triển kích thước vượt trội.

Tại nhiều cuộc thi, người dân thường thắc mắc vì sao cua càng sen lại "áp đảo" về trọng lượng. Với những dữ liệu từ chính người nuôi, câu trả lời đến từ cả đặc tính di truyền, hành vi sinh trưởng, môi trường trú ẩn, và chu kỳ phát triển kéo dài, những yếu tố mà không giống cua nào khác hội đủ.

ẢNH: G.B

Thực tế, không phải năm nào cũng có cua vượt ngưỡng 2 kg xuất hiện đúng thời điểm thi. Như ông Ân chia sẻ, ở HTX Cái Bát, những con cua nặng trên 2 kg nhiều khi vẫn xuất hiện nhưng lệch thời gian so với cuộc thi, khiến người nuôi tiếc nuối. Điều này cho thấy việc tìm ra cá thể nặng nhất không chỉ là may mắn của người sở hữu mà còn phụ thuộc vào chu kỳ sinh trưởng của loài.

Việc các cá thể cua càng sen liên tục lập kỷ lục không chỉ tạo nên sức hút truyền thông cho ngày hội cua mà còn mở ra một góc nhìn khác, giữ gìn giống cua bản địa và hệ sinh thái rừng ngập mặn có ý nghĩa quan trọng đối với thương hiệu cua Cà Mau.

ẢNH: CTV

Trong mắt du khách và người tiêu dùng, hình ảnh những con cua nặng trên 1,8 kg tại Cà Mau vừa mang nét độc đáo, vừa thể hiện sự trù phú của vùng rừng ngập mặn ven biển. Nhưng đằng sau những kỷ lục đó là hàng chục năm kinh nghiệm của người nuôi, những vuông tôm, cua sinh thái gắn bó với rừng và đặc tính phát triển đặc biệt của giống cua càng sen. Vì vậy cuộc thi "vua cua" còn phản ánh mối liên kết bền chặt giữa con người – rừng – biển tại Cà Mau. Và mỗi mùa Ngày hội cua Cà Mau, khi "vua cua" mới được trao giải, người dân nơi đây lại có thêm lý do để tự hào về giống cua bản địa đã đồng hành cùng họ qua nhiều thế hệ.