Chính quyền Tổng thống Donald Trump đầu tháng 9 triển khai chiến dịch chống ma túy ở vùng biển Caribe, đưa lượng lớn khí tài đến khu vực. Lầu Năm Góc đều tuyên bố phá hủy phương tiện và hạ toàn bộ "những kẻ buôn ma túy" trong 5 đợt không kích đầu. Đợt không kích thứ 6 ngày 16/10 đẩy cơ quan này vào thế khó, khi quân đội Mỹ vớt được hai người sống sót.
Ba quan chức Mỹ cho biết các luật sư Lầu Năm Góc gọi điện cho đồng nghiệp tại Bộ Ngoại giao, hỏi liệu họ có thể chuyển hai người này đến "siêu nhà tù" ở El Salvador, nơi Washington đã đưa hàng trăm người nhập cư trái phép đến giam giữ.
Các luật sư Bộ Ngoại giao bất ngờ và bác bỏ ý tưởng, một nguồn tin nói. Hai người sống sót sau đó được hồi hương về Colombia và Ecuador. Tình huống cho thấy quy trình xử lý trong chính quyền liên bang Mỹ còn rời rạc, đôi lúc căng thẳng.
Quân đội Mỹ phá hủy "tàu ngầm chở ma túy" trên biển Caribe ngày 17/10. Video: Truth Social/realDonaldTrump
Để tránh kịch bản trên lặp lại, các quan chức Lầu Năm Góc ngày 29/10 triệu tập cuộc họp trực tuyến để bàn về người sống sót sau đòn không kích xuồng ma túy, với sự tham gia của hàng chục quan chức ngoại giao Mỹ ở Tây Bán cầu. Câu hỏi đặt ra là nên hồi hương những trường hợp này, hay chuyển họ đến quốc gia thứ ba.
Các nguồn tin nói nỗ lực này ẩn chứa một mục tiêu thầm lặng là tránh để những người sống sót bị giam giữ và xử lý theo luật Mỹ.
Chiến dịch của Mỹ đang đối mặt nhiều hoài nghi về tính pháp lý, trong khi chính quyền Tổng thống Trump chưa công bố bằng chứng nào chứng tỏ mục tiêu là những kẻ buôn lậu ma túy. Tổng cộng Washington đã thực hiện 22 đòn không kích, khiến ít nhất 87 người chết. Nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng chiến dịch không khác gì "hành quyết dân thường một cách hấp tấp, không qua xét xử".
Nếu những người sống sót đệ đơn kiện chính phủ Mỹ, quy trình tố tụng có thể buộc chính quyền Tổng thống Trump phải đưa ra bằng chứng biện minh cho chiến dịch chống ma túy. Bất kỳ thông tin nào được tiết lộ đều có thể làm suy yếu lập luận của chính quyền, theo Brian Finucane, cựu luật sư Bộ Ngoại giao Mỹ.
"Họ có lý do để tránh đưa người sống sót đến Vịnh Guantanamo hay lục địa Mỹ", Finucane bình luận, nhắc đến nhà tù nằm trong Căn cứ Hải quân Mỹ tại Vịnh Guantanamo, phía đông Cuba.
Do đó, trong cuộc họp ngày 29/10, giới chức Lầu Năm Góc đã kêu gọi các nhà ngoại giao cần thu xếp với nước sở tại để hồi hương nghi phạm, hoặc thương lượng để quốc gia thứ ba tiếp nhận.
Một quan chức dự họp nói phía Lầu Năm Góc còn gọi người sống sót sau không kích là "thủy thủ gặp nạn", cụm từ thường dùng để mô tả dân thường cần cứu giúp trên biển trong thời bình, thay vì "người sống sót sau chìm tàu" của thời chiến.
Mark Nevitt, giáo sư luật Đại học Emory, nhận định đây là điều khác thường, bởi chính quyền Mỹ tuyên bố họ đang trong cuộc chiến với băng đảng ma túy. "Cách diễn giải này dường như nhằm nhấn mạnh vào ưu tiên hồi hương. Họ không muốn dính vào những vấn đề rắc rối liên quan đến việc giam giữ và các vụ kiện", ông Nevitt nói.
Hiện chưa rõ cuộc họp có phản ánh thay đổi chính sách trong Lầu Năm Góc về cách sử dụng vũ lực sát thương không, hay chỉ là sự thừa nhận rằng các đợt không kích đôi khi không hạ sát được hết mục tiêu.
Phát ngôn viên Lầu Năm Góc Sean Parnell đã lên tiếng về các nghi vấn. "Thông tin cho rằng Bộ Quốc phòng đang tìm cách ngăn những kẻ khủng bố ma túy bị giam giữ và xử lý theo luật Mỹ là hoàn toàn sai sự thật và bỏ qua tiền lệ trên chiến trường", ông nói.
Theo ông Parnell, trong các cuộc chiến của Mỹ ở Iraq và Afghanistan, các phần tử thù địch "đều được bàn giao cho quốc gia sở tại để xử lý, và quy trình chúng tôi áp dụng với những kẻ khủng bố ma túy hiện nay tương tự vậy". Bộ Ngoại giao Mỹ chưa lên tiếng về vấn đề.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth ngày 6/12 cho biết Mỹ "có quy trình để ứng phó với người sống sót" và đợt không kích ngày 16/10 "chỉ là tình huống bất ngờ".
"Một vài người đã nhảy xuống biển rồi bơi ra xa xuồng chở ma túy. Khi xuồng chìm, chúng tôi thấy có hai người cần được cứu. Chúng tôi đủ khả năng và đã vớt họ lên, trả họ về nước", ông Hegseth nói.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth tại cuộc họp nội các ở Nhà Trắng ngày 2/12. Ảnh: AFP
Đợt tập kích thứ 6 vẫn là tình huống duy nhất mà quân đội Mỹ thông báo vớt được người sống sót. Tổng thống Trump tuyên bố hai nghi phạm sẽ bị truy tố khi hồi hương, nhưng giới chức Ecuador đã thả người vì không tìm được bằng chứng thuyết phục còn nghi phạm Colombia biến mất sau một tuần nằm viện.
(Theo AFP, Reuters, CNN)
