Mỗi khi thời tiết trở lạnh, không ít người chọn ở nhà, ít vận động, tụ tập ăn uống cho ấm người. Tuy nhiên, các thống kê trong nước gần đây cho thấy tỷ lệ mắc ung thư gan có xu hướng tăng rõ rệt vào mùa đông. Đáng chú ý, nhóm trên 40 tuổi và người có nền gan yếu chiếm tỷ lệ không nhỏ.
Nguyên nhân nằm ở chỗ, mùa đông khiến mạch máu co lại, tuần hoàn máu kém hơn, gan phải chịu áp lực chuyển hóa lớn hơn bình thường. Nếu đi kèm lối sống không lành mạnh như uống rượu, ăn uống thất thường, thức khuya kéo dài, nguy cơ tổn thương gan sẽ tăng lên đáng kể.
1. Uống rượu khi trời lạnh
Rượu bia từ lâu đã được xem là yếu tố nguy cơ hàng đầu của ung thư gan. Theo số liệu của Hiệp hội Nghiên cứu Gan Trung Quốc, hơn 30% người uống rượu kéo dài xuất hiện gan nhiễm mỡ hoặc viêm gan do rượu. Nếu không kiểm soát, viêm gan do rượu có thể tiến triển thành xơ gan và cuối cùng là ung thư gan.
Mùa đông là thời điểm các buổi tụ tập, tiệc tùng diễn ra nhiều hơn. Nhưng với người có men gan cao, gan nhiễm mỡ hoặc viêm gan mạn, ngay cả lượng rượu nhỏ cũng đủ khiến gan “quá tải”. Trong những trường hợp này, việc ngồi đánh bài, trò chuyện nhẹ nhàng lại an toàn cho gan hơn rất nhiều so với uống rượu để “chống rét”.
2. Ăn uống thả cửa
Lẩu, đồ nướng, món nhiều dầu mỡ và muối là lựa chọn phổ biến khi trời lạnh. Tuy nhiên, chế độ ăn giàu chất béo và năng lượng cao buộc gan phải tăng cường giải độc và chuyển hóa, khiến tế bào gan liên tục chịu áp lực.
Một khảo sát dịch tễ học cho thấy, khoảng 25% người trưởng thành ăn nhiều chất béo kéo dài bị gan nhiễm mỡ. Đây là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng của ung thư gan. Với người trung niên và cao tuổi, ăn uống không kiểm soát vào mùa đông có thể khiến các chỉ số men gan như ALT (alanine aminotransferase) và AST (aspartate aminotransferase) tăng nhanh chỉ trong thời gian ngắn.
3. Thức khuya, lười vận động
Mùa đông ngày ngắn, đêm dài, nhiều người hình thành thói quen thức khuya xem tivi, dùng điện thoại hoặc ngồi chơi bài đến muộn. Thức khuya làm rối loạn nhịp sinh học, trong khi ban đêm lại là thời gian gan tự phục hồi mạnh nhất.
Các nghiên cứu cho thấy, người ngủ không đủ giấc trong thời gian dài có nguy cơ suy giảm chức năng chuyển hóa của gan cao hơn 20-30% so với người ngủ đúng giờ. Bên cạnh đó, ít vận động khiến mỡ dễ tích tụ, tuần hoàn máu kém, làm giảm hiệu quả đào thải chất độc của gan.
Ngay cả trong mùa lạnh, những hoạt động nhẹ như đi bộ chậm, tập thái cực quyền hoặc giãn cơ mỗi ngày vẫn có thể cải thiện lưu lượng máu qua gan, góp phần giảm nguy cơ bệnh gan tiến triển nặng.
4. Căng thẳng, buồn bực kéo dài
Ít ai để ý rằng tâm trạng cũng ảnh hưởng trực tiếp đến gan. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, trạng thái căng thẳng, lo âu, ức chế kéo dài khiến cơ thể tiết nhiều hormone stress, làm tăng gánh nặng chuyển hóa cho gan và đẩy nhanh quá trình tổn thương tế bào gan.
Với người đã có gan nhiễm mỡ hoặc bệnh gan mạn tính, mùa đông dễ cô lập, ít giao tiếp, tâm trạng sa sút càng khiến các chỉ số gan biến động xấu. Ngược lại, những hoạt động thư giãn như trò chuyện, đánh bài, chơi cờ hay các trò chơi nhẹ nhàng lại giúp tinh thần ổn định hơn, gián tiếp bảo vệ gan.
Những điều khác cần đặc biệt lưu ý vào mùa đông Giữ ấm là yếu tố quan trọng vì lạnh làm giảm lưu lượng máu đến gan, ảnh hưởng khả năng chuyển hóa. Ngoài ra, mùa đông cũng là thời điểm bệnh hô hấp gia tăng. Việc tự ý dùng thuốc cảm, thuốc hạ sốt hoặc kháng sinh có thể làm gan phải “gánh” thêm áp lực.
Thống kê tại một số bệnh viện lớn cho thấy, các trường hợp rối loạn chức năng gan do dùng thuốc vào mùa đông chiếm hơn 40% tổng số ca trong năm. Vì vậy, khi ốm, cần dùng thuốc theo hướng dẫn y tế, tránh lạm dụng.
Về dinh dưỡng, mùa đông nên tăng cường rau xanh đậm, yến mạch, khoai mỡ, các loại hạt, những thực phẩm giàu chất xơ và chất chống oxy hóa giúp giảm gánh nặng cho gan. Đồng thời, đảm bảo đủ protein chất lượng từ trứng, cá và đậu nành để hỗ trợ tái tạo tế bào gan. Một số nghiên cứu cho thấy, nhóm duy trì chế độ giàu protein tốt có tỷ lệ ổn định chức năng gan cao hơn gần 25% so với chế độ ăn thông thường.
Tóm lại , mùa đông không chỉ là chuyện giữ ấm mà còn là giai đoạn cần đặc biệt chú ý đến gan. Tránh rượu bia, hạn chế ăn uống quá đà, ngủ đủ giấc, vận động vừa phải và giữ tinh thần thư giãn là những yếu tố then chốt. Với người trên 40 tuổi hoặc đã có bệnh gan, việc theo dõi định kỳ các chỉ số như ALT, AST, bilirubin toàn phần (TBIL) và albumin (ALB) giúp phát hiện sớm vấn đề và ngăn chặn nguy cơ tiến triển nặng.
Đôi khi, lựa chọn nằm cả ngày trong ngày lạnh lại chính là cách đơn giản để gan được “thở”, thay vì vô tình đẩy nó đến ranh giới nguy hiểm.
Nguồn và ảnh: Toutiao
