Nghiên cứu mới: Thứ quen thuộc trong bếp, nhà nào cũng dùng mỗi ngày có thể giải phóng 3 tỷ hạt vi nhựa

Trong căn bếp của mỗi gia đình, có những vật dụng tưởng chừng vô hại, được sử dụng hàng ngày mà ít ai đặt câu hỏi liệu chúng có an toàn tuyệt đối hay không. Bình siêu tốc – thiết bị đun nước quen thuộc, xuất hiện trong hầu hết các gia đình và văn phòng – lại đang được giới khoa học cảnh báo về nguy cơ giải phóng lượng lớn vi nhựa vào nước uống. Nếu không biết lựa chọn vật liệu phù hợp và sử dụng đúng cách, người dùng có thể vô tình đưa hàng tỷ hạt nhựa siêu nhỏ vào cơ thể mà không hay biết.

Nghiên cứu mới nhất từ đại học Úc

Cảnh báo gây chú ý này xuất phát từ nghiên cứu mới công bố của Đại học Queensland (Úc), được truyền thông quốc tế gọi là “một trong những khảo sát toàn diện nhất về vi nhựa từ thiết bị đun nước gia dụng”. Theo báo cáo đăng trên cổng thông tin của trường, nhóm nghiên cứu phát hiện lần đun đầu của một bình siêu tốc bằng nhựa có thể giải phóng lượng hạt nano và vi nhựa tương đương khoảng 12 triệu hạt mỗi ml nước, tức gần 3 tỷ hạt chỉ trong một cốc nước 250 ml. Thông tin này được University of Queensland xác nhận trong bài viết: "Australians are drinking plastic particles in their tea, UQ research finds".

Không chỉ dừng lại ở đó, các chuyên gia cho biết số lượng vi nhựa giải phóng còn phụ thuộc vào loại vật liệu và tình trạng sử dụng. Những bình nhựa được sản xuất từ polypropylene hoặc ABS, khi tiếp xúc với nhiệt độ cao, có thể trải qua quá trình lão hóa bề mặt khiến các mảnh polymer bong ra. Nghiên cứu của National Institute of Standards and Technology (NIST, Mỹ) năm 2022 cũng từng cảnh báo rằng nhiều sản phẩm nhựa thông thường có thể giải phóng hàng tỷ, thậm chí hàng nghìn tỷ hạt nano khi tiếp xúc với nước nóng, làm tăng đáng kể nguy cơ vi nhựa đi vào cơ thể con người.

Một nghiên cứu khác, đăng trên Journal of Hazardous Materials năm 2022, do nhóm của Yunhong Shi thực hiện, phát hiện lượng vi nhựa từ bình nhựa có thể giảm dần sau nhiều lần sử dụng. Nguyên nhân là các ion trong nước máy – như Ca²⁺, Fe³⁺ hoặc Cu²⁺ – có thể hình thành một lớp màng thụ động trên bề mặt nhựa, hạn chế sự bong tróc. Tuy nhiên, các nhà khoa học lưu ý rằng lớp màng này không loại bỏ hoàn toàn hạt nhựa, và mức độ phát tán vẫn đủ lớn để gây lo ngại khi sử dụng lâu dài.

Các chuyên gia từ Scientific American cũng cho rằng nước nóng là một trong những tác nhân mạnh nhất thúc đẩy sự phân rã của các cấu trúc polymer trong vật dụng gia đình. Một báo cáo năm 2025 của tạp chí này ghi nhận: chỉ riêng việc đổ nước sôi vào dụng cụ bằng nhựa cũng có thể làm tăng lượng vi nhựa hòa tan trong đồ uống lên mức hàng triệu hạt mỗi cốc.

Những phát hiện trên đã khiến bình siêu tốc – vốn được xem là vật dụng tiện lợi – trở thành chủ đề tranh luận rộng rãi về an toàn sức khỏe. Câu hỏi đặt ra lúc này là: Người dùng phải làm gì để tiếp tục sử dụng thiết bị này mà vẫn giảm thiểu rủi ro?

Khuyến nghị sử dụng bình siêu tốc an toàn, hạn chế vi nhựa tối đa

Trước những cảnh báo mới, nhiều chuyên gia vật liệu, sức khỏe môi trường và các tổ chức an toàn tiêu dùng đã đưa ra loạt khuyến nghị nhằm giúp người dùng giảm thiểu lượng vi nhựa có thể đi vào cơ thể.

Chuyên trang Kitchen Water Tap (Anh) khuyến nghị người tiêu dùng nên ưu tiên bình siêu tốc bằng inox hoặc thủy tinh chịu nhiệt, bởi đây là hai vật liệu không chứa polymer dễ phân rã dưới nhiệt độ cao. Việc hạn chế tối đa các chi tiết bên trong bằng nhựa – đặc biệt là mặt trong nắp, thành bình hoặc đáy bình – cũng giúp giảm rủi ro phát sinh hạt nhựa.

Trong trường hợp buộc phải sử dụng bình nhựa, các chuyên gia từ University of Queensland khuyên nên đun nước và đổ bỏ ít nhất hai đến ba lần đầu tiên sau khi mua bình mới. Đây là khoảng thời gian lượng vi nhựa giải phóng mạnh nhất. Sau vài lần đun bỏ, mức độ phát thải giảm đáng kể nhưng không hoàn toàn biến mất.

Ngoài ra, kết quả từ Journal of Hazardous Materials gợi ý rằng sử dụng nước máy có khoáng tự nhiên (thay vì nước quá tinh khiết) có thể giúp hình thành lớp màng bảo vệ bề mặt nhựa, từ đó giảm bớt quá trình bong tróc polymer.

Một số chuyên gia cũng cảnh báo tuyệt đối không đun chất lỏng có tính axit hoặc kiềm (như nước chanh, nước thảo mộc, trà pha sẵn) trong bình nhựa, vì chúng có thể làm tăng tốc độ phân rã nhựa. Các trang tư vấn như YourLifeChoices (Úc) và Billi UK đều nhắc người dùng tuyệt đối tránh đun những chất lỏng ngoài nước tinh khiết trong bình nhựa.

Về thao tác vệ sinh, các chuyên gia khuyến cáo không sử dụng miếng chà kim loại hoặc vật liệu thô ráp để cọ bên trong bình nhựa. Kết quả thử nghiệm do Fluid Imaging Technologies công bố cho thấy bình nhựa dễ giải phóng nhiều hạt hơn nếu bề mặt bị xước trong quá trình vệ sinh. Những vết nứt nhỏ li ti hoặc mùi nhựa khi đun nước cũng là dấu hiệu cho thấy thiết bị cần được thay thế.

Cuối cùng, người tiêu dùng được khuyên không nên sử dụng bình nhựa quá lâu, đặc biệt là sau khi đã xuất hiện dấu hiệu lão hóa. Tuổi thọ của nhựa giảm đáng kể khi tiếp xúc với nhiệt độ cao liên tục, và việc duy trì thiết bị cũ có thể làm tăng số lượng hạt vi nhựa đi vào nước uống mỗi ngày.