Trong Tam Quốc , những cái tên như Tào Tháo, Lưu Bị hay Tôn Quyền luôn được nhắc đến nhờ tài thao lược và khả năng dựng nghiệp. Thế nhưng, nếu xét về sự khôn ngoan trong bóng tối, về khả năng nhìn xa trông rộng và đặc biệt là cách vun đắp cho thế hệ sau, có một người đàn ông khác được cho là vượt trội hẳn, đó là Tư Mã Ý. Ông được hậu thế mệnh danh là "Ngọa Hổ trung thần", nổi tiếng với trí tuệ xuất chúng, lòng trung thành với họ Tào và đặc biệt là sự thận trọng tuyệt đối, luôn biết lựa chọn thời cơ mà không để tham vọng cá nhân lấn át.
Tư Mã Ý là một trong những quân sư nổi tiếng nhất thời Tam Quốc
Khác với những danh tướng phô diễn chiến công, Tư Mã Ý không chạy theo hào quang chiến trường hay tranh danh lập nghiệp trực tiếp. Ông hiểu rằng ngai vàng rồi sẽ đổi chủ, nhưng trí tuệ và cách dạy con mới là tài sản lâu dài. Nhờ thế, ông đặt nền tảng vững chắc cho con trai Tư Mã Sư và dòng Tư Mã sau này, mở đường cho họ thống nhất Trung Nguyên, thành lập nhà Tấn. Quan trọng là tất cả đều diễn ra một cách âm thầm, thận trọng, không phô trương.
Tư Mã Ý luôn coi trọng việc giáo dục con cái. Ông không chỉ rèn con về sách vở, mà còn chú trọng nhân cách, sự cẩn trọng và tư duy chiến lược. Trong thời đại mà nhiều tướng sĩ và quan lại chỉ chăm lo tranh danh lập công, Tư Mã Ý lại dành thời gian nhắc nhở con trai về những nguyên tắc căn bản như phải biết quan sát, đánh giá tình hình, kiểm soát cảm xúc và lựa chọn hành động phù hợp.
Trong Tam Quốc, thời cơ thay đổi chóng mặt, sai lầm một bước có thể dẫn đến thất bại cả đời. Tư Mã Ý dạy con rằng: "Làm người phải biết chờ đợi, quan sát và lựa chọn thời điểm thích hợp". Con đường phát triển của Tư Mã Sư không phải lúc nào cũng thẳng, nhưng nhờ thấm nhuần nguyên tắc này, ông đã biết giữ mình, tránh sa vào những tranh chấp mà nhiều hậu duệ khác phải trả giá bằng mạng sống hay tài sản.
Tư Mã Ý để lại cho con một di sản vô hình nhưng bền vững hơn mọi ngai vàng
Tư Mã Ý không nuông chiều con cái. Ông tin rằng người con nếu chỉ dựa vào danh tiếng hay quyền lực của cha thì sẽ khó trưởng thành. Do đó, ông thường để con tự đối mặt với thử thách, rèn luyện khả năng tư duy và giải quyết vấn đề. Đây là cách ông gieo mầm trí tuệ để thế hệ Tư Mã sau này biết tự cân nhắc mọi việc, không bị cuốn vào những cám dỗ hoặc áp lực chính trị.
Thay vì mưu cầu công danh cá nhân, Tư Mã Ý để lại cho con một di sản vô hình nhưng bền vững hơn mọi ngai vàng, đó là khả năng nhận định tình thế, biết kiên nhẫn, tự lập và rèn trí tuệ cảm xúc. Nhờ những bài học này, dòng họ Tư Mã mới có thể vững vàng trong bối cảnh Tam Quốc rối ren, thống nhất Trung Nguyên và lập nên triều Tấn.
Tư Mã Ý là minh chứng sống cho việc người cha vĩ đại không phải lúc nào cũng chiến thắng trên chiến trường, mà là người gieo mầm trí tuệ, nhân cách và bản lĩnh cho con cái. Khi thế hệ sau có khả năng tự đứng vững, tận dụng cơ hội đúng lúc thì mọi danh vọng, ngai vàng hay quyền lực đều chỉ là hệ quả tất yếu.
