Bệnh nhân B.T.L., 66 tuổi, trú tại tỉnh Đồng Nai, cùng bạn ra Phú Thọ công tác. Trong thời gian lưu trú tại Cẩm Khê, sáng ngày 02/11, người đi cùng phát hiện bệnh nhân có biểu hiện gọi hỏi không trả lời, đại tiểu tiện không tự chủ, nên nhanh chóng đưa đến bệnh viện cấp cứu. Sau khi được thăm khám, chụp chiếu, bệnh nhân được chẩn đoán theo dõi đột quỵ não, chưa loại trừ viêm màng não (không có bằng chứng ngộ độc thuốc) và được chuyển tuyến trên theo nguyện vọng của gia đình.
Điều đáng chú ý, trong túi bệnh nhân mang theo hàng chục loại thuốc khác nhau, nhiều loại thuốc không có nhãn mác. Theo người đi cùng cho biết, đây là những loại thuốc bệnh nhân sử dụng hằng ngày.
Đây là thói quen đáng báo động của nhiều người.
Kết quả nghiên cứu “Tự ý sử dụng kháng sinh và dự trữ kháng sinh trong cộng đồng dân cư Việt Nam” của nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Y Dược TP.HCM, phối hợp cùng Viện Pasteur TP.HCM, trên 997 người thuộc các tỉnh, thành phố như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Nghệ An và An Giang, được đăng trên tạp chí BMC Public Health (ISSN: 1471-2458) tháng 3/2025 cho thấy:
- 35,8% người tham gia từng tự ý sử dụng kháng sinh trong 12 tháng gần nhất.
- 27,3% có dự trữ kháng sinh tại nhà mà không có chỉ định y tế.
Trong nhóm tự dùng thuốc có gần 70 % cho rằng “không cần khám bác sĩ vì biết thuốc nào hợp với mình”; hơn 50% mua thuốc tại quầy thuốc gần nhà mà không có đơn; hơn 20% lấy lại thuốc từ đơn cũ hoặc chia sẻ từ người thân, bạn bè.
Từ kết quả nghiên cứu và thực tế cho thấy, nhiều người dân vẫn có thói quen tự mua thuốc và sử dụng mà không cần bác sĩ khám hay kê đơn, kể cả thuốc kháng sinh. Khi có triệu chứng, họ thường ra quầy thuốc kể bệnh, mua thuốc theo tư vấn của người bán, thậm chí dùng thuốc theo đơn được chia sẻ hoặc lấy từ các nguồn trực tuyến như ChatGPT. Khi bệnh chưa khỏi, lại mắc thêm bệnh khác và tiếp tục mua thuốc, dẫn đến việc sử dụng đồng thời nhiều loại thuốc khác nhau trong cùng thời điểm, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe.
Theo Dược sĩ Nguyễn Thị Hải Yến, Phòng Kế hoạch nghiệp vụ, Trung tâm Y tế khu vực Cẩm Khê, thói quen sử dụng thuốc không theo đơn là một hiểm họa tiềm ẩn:
- Nguy cơ ngộ độc và phản ứng phụ nghiêm trọng: Thuốc không rõ nhãn mác hoặc thành phần có thể chứa tạp chất, liều hoạt chất sai lệch, gây ngộ độc cấp tính. Đã có nhiều trường hợp bị sốc phản vệ, suy thận, xuất huyết tiêu hóa, hôn mê hoặc tử vong chỉ vì dùng thuốc “không đúng chỉ định”.
- Không kiểm soát được thành phần và liều lượng: Khi không rõ hoạt chất và hàm lượng, người dùng không thể biết thuốc có tương tác với thuốc khác hay không, đặc biệt nguy hiểm với người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh mạn tính (tim mạch, tiểu đường…).
- Gây kháng thuốc và làm bệnh nặng hơn: Việc dùng sai thuốc hoặc không đủ liều có thể khiến vi khuẩn hoặc virus kháng thuốc, làm cho việc điều trị sau này trở nên khó khăn hơn.
- Thiệt hại kinh tế và tâm lý: Mất tiền mua thuốc vô hiệu, tốn kém hơn khi điều trị biến chứng, đồng thời gây tâm lý hoang mang, mất niềm tin vào thuốc chính thống và ngành y tế.
- Ảnh hưởng đến cộng đồng: Việc sử dụng tràn lan thuốc trôi nổi khiến nguy cơ kháng kháng sinh, bùng phát dịch bệnh tăng cao, ảnh hưởng đến uy tín và hiệu quả của hệ thống y tế.
- Thuốc không được bảo quản theo quy định có thể ảnh hưởng đến chất lượng thuốc.
Do đó, dược sĩ khuyến cáo không tự ý dùng hoặc mách nhau dùng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ; luôn kiểm tra bao bì, nhãn mác, hạn dùng, số đăng ký trước khi sử dụng; tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn của cán bộ y tế khi sử dụng thuốc.
