Trong Tam Quốc , người ta thường nhớ đến những bậc quân sư tài ba như Gia Cát Lượng, những tướng lĩnh dũng mãnh như Quan Vũ, hay những nhà chính trị mưu lược như Tào Tháo, Tư Mã Ý. Tuy nhiên, có một nhân vật nữ ít khi được sử sách nhắc đến, nhưng lại nắm trong tay một sức ảnh hưởng quyết định đến lịch sử. Đó chính là mẹ của Tư Mã Ý - người phụ nữ được cho là đã nuôi dạy nên cả một gia tộc làm thay đổi cục diện thiên hạ.
Nếu như Tào Tháo dựng nên nền móng của Tào Ngụy, Lưu Bị gầy dựng nhà Thục Hán thì sự thành công rực rỡ của dòng họ Tư Mã từ Tư Mã Ý đến Tư Mã Chiêu, rồi Tư Mã Viêm xưng đế, lập ra nhà Tây Tấn lại khởi nguồn từ công lao dạy dỗ thầm lặng của người mẹ này. Bà không cầm quân, không tranh đoạt, nhưng lại gieo vào lòng con cái những bài học sống còn, rằng làm người phải khiêm nhường, nhẫn nại, trọng học vấn và biết nắm bắt thời cơ.
Sử sách ghi lại, Tư Mã Ý từ nhỏ đã thông minh, giỏi văn chương, am hiểu thiên văn địa lý, nhưng cũng có bệnh tật trong người. Mẹ của ông thay vì nuông chiều, lại rèn cho con tính cẩn trọng và sức chịu đựng. Bà dạy rằng chỉ có học hành và đạo đức mới là nền tảng vững chắc để con bước vào đời, còn công danh phú quý chỉ là cái đến sau. Chính vì được hun đúc trong bầu không khí gia đình như thế, Tư Mã Ý mới đủ kiên nhẫn để "ẩn nhẫn" suốt hàng chục năm dưới triều Tào Ngụy, bề ngoài tỏ ra khiêm cung, bên trong nuôi chí lớn, cuối cùng chờ thời cơ để một bước làm chủ thiên hạ.
Tư Mã Ý được cho là một trong những nhân vật thông minh nhất thời Tam Quốc
Nhờ nền tảng mà mẹ đặt ra, Tư Mã Ý sau này trở thành bậc kỳ tài thao túng triều chính, đặt nền móng cho con cháu lập nên nhà Tấn. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, nếu không có sự giáo dưỡng khéo léo của người mẹ, sẽ không thể có một Tư Mã Ý kiên nhẫn, giỏi nhẫn nhịn đến mức cuối cùng chiếm trọn thiên hạ.
Điều đáng nói là cách bà dạy con không chỉ ảnh hưởng đến Tư Mã Ý mà còn lan truyền qua nhiều thế hệ. Các con cháu của ông, đặc biệt là Tư Mã Chiêu, Tư Mã Viêm, đều giữ được nền tảng kỷ luật và trí tuệ ấy để mở rộng cơ nghiệp. Nếu nói chiến lược của Tư Mã Ý là nền tảng cho việc lập ra nhà Tấn thì chính sự nuôi dạy của mẹ ông đã là "gốc rễ" của cả một triều đại.
Câu chuyện này một lần nữa cho thấy, đằng sau một vĩ nhân thường có một người mẹ vĩ đại. Dù không đứng trên chiến trường, không ghi tên trong sử sách như những anh hùng, nhưng ảnh hưởng của người mẹ đôi khi còn sâu sắc và lâu bền hơn cả chiến công ngoài sa trường. Trong Tam Quốc đầy mưu lược và chém giết, một người phụ nữ bình lặng lại gieo mầm cho sự thay đổi lịch sử, đó mới là điều đáng để hậu thế suy ngẫm.
