Ngưỡng doanh thu chịu thuế đối với hộ kinh doanh nên theo cơ sở nào?

Cần tính theo mức giảm trừ gia cảnh của thuế thu nhập cá nhân

Tiếp thu và giải trình ý kiến của các đại biểu Quốc hội về Dự thảo luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho hay, Bộ sẽ đề xuất tính toán lại ngưỡng doanh thu này, để có một ngưỡng tính thuế khởi đầu đối với hộ kinh doanh phù hợp. Vậy nên nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế TNCN của hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh theo cơ sở nào?

ẢNH: LAM NGHI

Trao đổi với Thanh Niên, PGS.TS Trần Hoàng Ngân, Đại biểu Quốc hội, phân tích: Bộ Tài chính đề xuất ngưỡng chịu thuế với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trong Dự thảo luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) ở mức trên 200 triệu đồng trở lên là dựa trên cơ sở luật Thuế giá trị gia tăng số 48/2024 đã được thông qua và có hiệu lực từ ngày 1.7.2025. Trong đó, mức doanh thu hằng năm thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng của hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh tăng từ 100 triệu đồng lên 200 triệu đồng. Hay nói cách khác, theo quy định của luật Thuế giá trị gia tăng thì hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 200 triệu đồng sẽ nộp thuế giá trị gia tăng. "Nhưng thuế giá trị gia tăng là thuế gián thu và người mua hàng hóa, dịch vụ sẽ chịu. Bản chất của thuế giá trị gia tăng khác hoàn toàn với thuế thu nhập cá nhân. Vì vậy nếu lấy theo cơ sở này để làm ngưỡng áp dụng thu thuế TNCN với hộ kinh doanh là không hợp lý", PGS.TS Trần Hoàng Ngân cho hay.

Từ đó, ông cho rằng cũng như các loại thuế thu nhập cá nhân với nhiều đối tượng khác, nhất là với người làm công ăn lương thì thuế TNCN với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh cũng phải được tính trên cơ sở giảm trừ gia cảnh, giảm trừ chi phí thiết yếu để phục vụ đời sống của người nộp thuế và người phụ thuộc. Phần thu nhập còn lại mới bắt đầu phải nộp thuế TNCN. Cụ thể, từ đầu năm 2026, mỗi cá nhân sẽ được giảm trừ gia cảnh cho bản thân là 15,5 triệu đồng/tháng và mỗi người phụ thuộc sẽ được giảm trừ 6,2 triệu đồng/tháng. Một hộ kinh doanh thông thường có 2 vợ chồng và có 2 con là người phụ thuộc thì tổng cộng mức giảm trừ gia cảnh sẽ là 43,4 triệu đồng/tháng, tương ứng 520,8 triệu đồng/năm. Như vậy tối thiểu hộ kinh doanh phải có thu nhập trên ngưỡng này mới bắt đầu phải nộp thuế TNCN. Tuy nhiên, nếu nói về doanh thu thì trường hợp đạt được 500 triệu đồng/năm nhưng thật sự hộ kinh doanh chỉ lãi được khoảng 50 triệu đồng (giả sử mức lời là 10%), còn lại là vốn. Mức thu nhập này là quá thấp so với thu nhập từ tiền công tiền lương của cá nhân khi tính thuế TNCN. Vậy thì khi xác định ngưỡng doanh thu bắt đầu chịu thuế phải cao hơn nhiều so với ngưỡng 500 triệu đồng/năm. PGS.TS Trần Hoàng Ngân nhấn mạnh: Tôi hoàn toàn đồng ý với các đề xuất nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế đối với hộ kinh doanh lên 1 tỉ đồng/năm. Trường hợp Chính phủ cân nhắc, tối thiểu cũng phải nâng lên ngưỡng 700 triệu đồng/năm thì mới bắt đầu tính thuế TNCN. Nhưng cũng phải bắt đầu tính thuế với thuế suất thấp nhất cho doanh thu trên 700 triệu đồng đến 1 tỉ đồng và trên 1 tỉ đồng đến 3 tỉ đồng thì thuế suất sẽ cao hơn.

Đồng quan điểm, chuyên gia về thuế, Luật sư Trần Xoa cũng cho rằng dự thảo đề xuất ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh trên 200 triệu đồng, dù đã tăng gấp đôi so với mức thuế khoán hiện hành (100 triệu đồng) thì cũng còn quá thấp. Chỉ mới tính sơ mức giảm trừ gia cảnh cho 1 người nộp thuế TNCN và 1 người phụ thuộc thì sang năm 2026 mỗi tháng được giảm trừ là 21,7 triệu đồng, tương đương 260,4 triệu đồng/năm, cao hơn doanh thu trên 200 triệu đồng trở lên phải đóng thuế của hộ kinh doanh. So sánh 2 mức đã thấy bất cập, đó là chưa kể 200 triệu đồng của hộ kinh doanh đó là doanh thu chứ không phải lợi nhuận nên mức tăng lên này đã trở nên không phù hợp. Thông thường các hộ kinh doanh đều là cả gia đình, bao gồm 2 vợ chồng cùng 2 con và nuôi dưỡng cả bố mẹ... Chính vì vậy tối thiểu cũng phải nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh lên trên 500 triệu đồng.

Chỉ tính thuế trên phần doanh thu vượt ngưỡng quy định

Một điều quan trọng khác trong việc tính thuế thu nhập cá nhân đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh theo Luật sư Trần Xoa là ngưỡng bắt đầu tính thuế. Theo quy định hiện nay, khi hộ kinh doanh có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm thì phải nộp thuế TNCN và thuế giá trị gia tăng trên toàn bộ doanh thu. Giả sử hộ kinh doanh có doanh thu 110 triệu đồng/năm thì họ phải nộp hai loại thuế này trên tổng doanh thu theo thuế suất quy định đối với từng ngành nghề. Thử so sánh với người có doanh thu 100 triệu đồng/năm trở xuống không phải nộp thuế thì người có thêm 10 triệu đồng trong một năm đã phải nộp thuế thì không hợp lý. Tương tự, trong lần sửa đổi luật Thuế TNCN và nâng ngưỡng chịu thuế đối với hộ kinh doanh, cơ quan soạn thảo luật cần chỉnh sửa rõ khi vượt ngưỡng doanh thu quy định thì hộ kinh doanh chỉ nộp thuế trên phần vượt đó. Giả sử khi ngưỡng chịu thuế được nâng lên trên 700 triệu đồng/năm thì khi hộ kinh doanh đạt doanh thu 800 triệu đồng chỉ phải nộp thuế TNCN trên phần vượt là 100 triệu đồng. Điều này mới đúng với bản chất của thuế TNCN.

ẢNH: CAO AN BIÊN

Đồng tình, đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân cũng cho rằng như đã tính trên cơ sở để thu thuế TNCN, ngưỡng doanh thu đối với hộ kinh doanh để tính thuế khoảng 700 triệu đồng hay 1 tỉ đồng/năm được xác định tương tự như giảm trừ gia cảnh đối với người nộp thuế TNCN. Vì vậy chỉ tính thuế TNCN cho phần doanh thu vượt trên ngưỡng này mà không thể tính hết toàn bộ tổng doanh thu như cách làm từ trước đến nay. Bởi tỷ suất lợi nhuận của các hộ kinh doanh nhỏ lẻ không thể nào vượt được 10%. Cách tính thuế trên phần vượt doanh thu mới hợp lý và công bằng hơn cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh cũng như khuyến khích, hỗ trợ các đối tượng này khi thực hiện bỏ thuế khoán, thực hành chính sách sổ sách kế toán minh bạc.