Một nhà toán học nổi tiếng, đồng thời là thành viên của dòng họ Qian - vốn gắn liền với nhiều tên tuổi tiên phong trong lịch sử khoa học và kỹ thuật Trung Quốc - mới đây đã trở thành nhà khoa học tiếp theo lựa chọn rời Mỹ để trở về Trung Quốc.
Sau hơn 40 năm sinh sống và làm việc tại Mỹ, giáo sư Qian Hong đã rời vị trí giáo sư giữ ghế danh hiệu (vị trí được tài trợ lâu dài từ quỹ hiến tặng cho một học giả xuất sắc) tại Đại học Washington để gia nhập Đại học tư thục Westlake - một cơ sở nghiên cứu hàng đầu ở miền đông Trung Quốc.
Việc ông được bổ nhiệm làm giáo sư chính thức tại Trung tâm Nghiên cứu Liên ngành thuộc Đại học Westlake ở Hàng Châu (tỉnh Chiết Giang) vào tháng trước đánh dấu sự đảo ngược truyền thống nhiều thập kỷ gia đình sang Mỹ học tập và làm việc. Sự kiện này trở thành tâm điểm chú ý trong giới khoa học Trung Quốc.
Trong nhiều thập kỷ, các thế hệ nhà họ Qian đã góp phần định hình hành trình hiện đại hóa khoa học của Trung Quốc, và ít dòng họ nào có vị thế tương đương.
Ông nội của Qian, Qian Baojun, là người tiên phong nghiên cứu tại Anh vào thập niên 1930, sau đó xây dựng những chương trình đầu tiên về sợi hóa học tại Trung Quốc.
Qian Xuesen được xem là “cha đẻ” của chương trình tên lửa nước này, còn Qian Sanqiang là một trong những người đặt nền móng cho nghiên cứu hạt nhân.
Trong nhiều năm, nhiều tài năng xuất sắc nhất của dòng họ lại sang Mỹ và tỏa sáng tại các trường đại học lớn, không ít người không bao giờ trở về - trong đó có nhà vật lý đoạt giải Nobel Roger Y. Tsien, cháu của Qian Xuesen.
Qian Hong sinh tại Thượng Hải năm 1960, tốt nghiệp ngành vật lý thiên văn tại Đại học Bắc Kinh năm 1982 trước khi sang Đại học Washington ở St. Louis (Mỹ) để làm tiến sĩ ngành hóa sinh và sinh lý học.
Theo SCMP, giai đoạn 1990-1994, ông làm nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Oregon và Viện Công nghệ California (Caltech), tập trung nghiên cứu nhiệt động lực học và động học của quá trình cuộn gấp protein.
Năm 1997, Qian gia nhập khoa Toán ứng dụng tại Đại học Washington ở Seattle, đồng thời giữ vị trí giảng viên kiêm nhiệm tại khoa kỹ thuật sinh học của trường y. Tại đây, ông được trao ghế giáo sư danh hiệu Olga Jung Wan (một vị trí được tài trợ lâu dài từ quỹ hiến tặng của một cá nhân).
Hướng nghiên cứu chính của Qian là mô hình toán học trong sinh học, đặc biệt là toán học ngẫu nhiên - lĩnh vực xử lý các biến số ngẫu nhiên - và nhiệt động lực học phi cân bằng.
Theo giới thiệu trên website của Đại học Westlake, ông đã đưa ra nhiều khái niệm mới dựa trên nền tảng toán học vững chắc, “góp phần đặt nền móng cho một khung lý thuyết thống nhất trong sinh học”.
Năm 2021, Nhà xuất bản Springer phát hành chuyên khảo “Stochastic Chemical Reaction Systems in Biology”, do Qian phối hợp viết cùng Giáo sư Ge Hao (Đại học Bắc Kinh, Trung Quốc).
Nhà toán học Qian Hong từng là biên tập viên của nhiều tạp chí thuộc Hội Toán học Ứng dụng và Công nghiệp Mỹ - tổ chức lớn nhất thế giới trong lĩnh vực này. Ông cũng tham gia ban biên tập nhiều tạp chí về hóa sinh - sinh lý học, sinh học hệ thống và sinh học định lượng; được bầu làm hội viên của Hội Vật lý Mỹ năm 2010.
Năm 2011, ông đồng sáng lập Hội nghị Nghiên cứu Gordon về Vật lý Ngẫu nhiên trong Sinh học - chuỗi hội nghị quốc tế uy tín kết nối vật lý thống kê và sinh học.
Năm 2019, trong một bài viết tưởng nhớ ông nội Qian Baojun, ông chia sẻ rằng dù xuất thân từ ngành hóa học và kỹ thuật hóa học, ông nội luôn coi trọng toán học và vật lý.
Qian Baojun, người lấy bằng thạc sĩ ngành hóa học dệt tại Anh, đã thành lập chương trình đào tạo chuyên sâu đầu tiên về sợi hóa học ở Đại học Đông Hoa (trước là Đại học Dệt may Trung Quốc) năm 1954.
Sau Cách mạng Văn hóa, ông Baojun thường tìm mọi cơ hội mời cha và cô của mình - đều là các chuyên gia toán học trừu tượng - tham gia nghiên cứu mô hình ngẫu nhiên trong lĩnh vực polymer. “Nhìn lại, tôi nhận ra điều đó ảnh hưởng sâu sắc đến con đường học thuật của mình”, Giáo sư Qian viết.
