Hòa bình lập lại, ra tù bà cặm cụi học, từ bổ túc văn hóa, chính trị đến cả học nghề, rồi theo học 3-4 trường đại học chỉ để có đủ kiến thức tiếp tục cống hiến cho nước nhà.
Những chia sẻ của bà Hoàng Thị Khánh tại số đầu tiên của chương trình giao lưu trực tuyến "Những câu chuyện thời hoa lửa", do T.Ư Đoàn chỉ đạo, Báo Thanh Niên thực hiện vào sáng 3.12, đã đưa người trẻ bước vào hành trình ký ức đầy bi hùng của thế hệ đi trước. Và câu chuyện của nữ cựu tù Côn Đảo đã trở thành tấm gương về sự học và cống hiến suốt đời.
"Tiếng súng nổ là chỉ nghĩ đến việc xung trận"
Quê gốc ở tỉnh Nam Định (cũ), do thời cuộc khó khăn, ba mẹ bà Khánh phải đăng ký đi làm thuê cho hãng cao su ở Campuchia. Cũng vì thế, bà Khánh sinh ra và lớn lên ở Campuchia. Năm 16 tuổi khi được tuyên truyền và tiếp cận về các trận đánh, đàn áp phong trào ở trong nước, bà vô cùng bất bình.
Người trẻ như được bước vào hành trình ký ức đầy bi hùng của thế hệ đi trước qua những câu chuyện bà Hoàng Thị Khánh kể tại chương trình
ẢNH: LÊ THANH HẢI
"Sau đó chúng tôi thoát ly về miền Nam đi chiến đấu. Thời điểm đó, nói về lý tưởng cách mạng thì thật sự chưa rõ ràng, nhưng vì không chịu được và vô cùng căm phẫn khi nhìn đồng bào của mình bị đàn áp, nên chúng tôi đi để chặn lại sự tàn ác đó", bà kể, trong chất giọng vẫn vẹn nguyên khí thế như tuổi 16 bước ra chiến trường.
Hỏi bà: "Nếu được quay lại, bà có lựa chọn con đường khác không?", bà vẫn khẳng định dứt khoát: "Không!".
"Càng lớn, càng trưởng thành chúng tôi thấy sự lựa chọn đó là đúng đắn, chính xác, là phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của đất nước mình. Vì giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh", bà lý giải.
Tuổi 16 đã anh dũng cùng đồng đội đi vào chiến trường, hỏi bà: "Có sợ không?", bà kể: "Cũng có lúc thấy sợ, vì bom đạn thì sao không sợ được. Nhưng khi vào trận, tiếng súng nổ và khói súng bốc lên rồi thì chỉ nghĩ đến việc xung trận, làm sao phải thắng chứ không được thua… Với những suy nghĩ đó nên nỗi sợ cũng tan biến hết".
Đánh phủ đầu, đánh đến không kịp mở mắt…
Chiến dịch Tết Mậu Thân nổ ra, bà Khánh xuống Sài Gòn tham gia chiến đấu. Lúc bấy giờ chủ trương của Thành ủy Sài Gòn - Gia Định phải thành lập đội võ trang tuyên truyền để làm công tác khuấy động, không cho địch yên. Và bà được bố trí làm đội trưởng đội võ trang tuyên truyền Khu tuyên huấn Sài Gòn - Gia Định.
Nhắc đến nhiệm vụ trong đội võ trang tuyên truyền, bà kể đầy tự hào: "Ngày đó chúng tôi thông minh lắm. Chỉ thị của Đảng nói rất ngắn gọn: không để cho địch yên và làm sao đưa được những thông tin thắng lợi ở chiến trường đến với người dân. Chỉ một câu đơn giản nhưng chúng tôi sáng tạo ra làm: từ rải truyền đơn, treo cờ, treo biểu ngữ cho đến lên kế hoạch ám sát những tay ác ôn nhất của địch ở từng khu vực…".
Nhưng cũng từ những hoạt động đó, bà đã bị bắt, bị tra khảo và đày ra Côn Đảo. Nhắc về những năm tháng tù đày, bà Khánh nói: "Tới hôm nay, chính bản thân chúng tôi có những lúc nằm suy nghĩ không biết làm sao mà mình đã vượt qua, có thể chịu đựng được những sự tra tấn dã man, tàn bạo của kẻ địch như vậy".
Tháng 11.1968 bà bị bắt. "Khi bị bắt, điều đầu tiên không cần biết mình là ai, mình đã làm cái gì, chúng đánh phủ đầu, đánh cho mình không kịp mở mắt", bà nhớ lại.
Đầu tiên bà bị đưa vào nhà giam Thủ Đức (nơi chỉ giam nữ). Với tinh thần trong mọi tình huống đều đấu tranh, nên dù ở trong ngục tù, bà và những nữ tù khác vẫn đấu tranh chống chào cờ, không chịu thi hành nội quy của nhà giam… Đỉnh điểm khi các nữ tù đi tòa bị đánh rất dã man, một cuộc đấu tranh chống ra tòa đã nổ ra quyết liệt. Cuối cùng, lực lượng nữ tù đã chiếm giữ và làm chủ được trại giam nữ trong hơn một tháng.
Để trấn áp, địch chuyển các nữ tù qua nhà tù Chí Hòa, nhưng thấy vẫn không thể chịu nổi nên đã đày tất cả ra Côn Đảo. Ở đó, tuổi xuân của bà đã bị thử thách bởi sự tàn bạo, bởi những hình thức tra tấn vô nhân đạo.
"Tụi nó ném lựu đạn cay làm chúng tôi xỉu hết, rồi xối nước cho ướt nhẹp, xong chất hết lên xe đưa ra tàu đày đến Côn Đảo. Lúc đấy, chúng tôi mình mẩy bị lựu đạn cay ám khói, người bị bỏng, người bị cháy xém. Vừa đến đảo, tụi nó đánh từ dưới cầu tàu cho đến khi tới phòng giam, đánh để mình phải khiếp sợ", bà bồi hồi kể về những ký ức không thể nào quên.
Với bà và những cựu tù Côn Đảo ngày ấy, đã đi là chấp nhận tù đày, đi là chấp nhận chết chóc, nhưng có chết cũng chết cho đường hoàng, vinh quang. Nên trong bất cứ hoàn cảnh nào, dù có bị đánh đến nỗi choáng váng, tra tấn đến chỉ có thể lết đi thì đầu vẫn ngẩng cao, niềm tin vẫn sắt son.
Ra Côn Đảo, bị giam vào chuồng cọp, bao khổ ải của "địa ngục trần gian" bà đều nếm trải. Trong chuồng cọp vốn chỉ xây để chứa 1 người, 4-5 nữ tù bị giam chung phải co cụm lại, mọi sinh hoạt từ ăn uống, tắm rửa, vệ sinh chỉ vỏn vẹn trong không gian chật chội, u ám, ẩm thấp, không ánh sáng, thiếu không khí và chưa đến 0,75 lít nước/ngày...
Tất cả những khổ ải ấy chính thức khép lại vào 5 giờ sáng ngày 1.5.1975, khi tại trại 6B những nữ cựu tù Côn Đảo nghe tin chiến thắng qua radio và reo lên trong hạnh phúc không gì tả được: "Chị em ơi, mình chiến thắng rồi! Mình chiến thắng rồi, các chị em ơi!".
Phải học và liên tục nâng cấp bản thân
Nhưng giải phóng chỉ là điểm khởi đầu. Sau cánh cổng nhà tù, những người chiến sĩ trở về với đôi bàn tay trắng, mang theo những vết thương cả mắt thấy và không thể nhìn thấy. Họ phải bắt đầu lại cuộc sống, phải chữa lành, phải tìm cách hòa nhập với một xã hội vừa bước ra khỏi chiến tranh.
Ở tuổi gần 80, bà Khánh vẫn đi làm để chăm lo đồng đội, tiếp lửa thế hệ trẻ mỗi ngày
ẢNH: LÊ THANH HẢI
Bà Khánh nói: "Tôi rất thương những người ở tù ra. Chúng tôi chịu rất nhiều thiệt thòi. Bị giam cầm và tra tấn quá dã man, khi trở về thiệt thòi đầu tiên là sức khỏe. Lúc đó tôi chỉ nặng 28 kg. Nhiều người cũng vậy nhưng không ai đi khám bệnh mà cứ thế lao vào nhận nhiệm vụ mới, lao vào làm việc".
Bà lại kể sức khỏe kém mà trình độ văn hóa còn thấp. Phần lớn tham gia cách mạng là nông dân, công nhân và dân nghèo thành thị nên trình độ văn hóa không có. "Như tôi lúc bấy giờ chỉ biết đọc, biết viết thôi, nên khi bố trí công việc bị thiệt thòi. Thế là phải đi học, vừa học vừa làm. Ban ngày làm, ban đêm xách cặp đến các lớp phổ cập văn hóa để học. Bằng mọi cách học để làm việc, để tiếp tục cống hiến", bà nói.
"Tôi rất cố gắng học. Đi học bổ túc, chính trị và cả học nghề để làm việc. Rồi khi được phân công về làm công tác công đoàn, phải tiếp xúc với luật, các chính sách, quy định đối với người lao động… vì thế tôi lại đi học. Học Trường ĐH Luật, Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM, học 3-4 đại học để có trình độ mà làm việc. Tôi nghiệm ra rằng nếu không có trình độ văn hóa thì khó đóng góp tốt nhất cho xã hội phát triển, và cực kỳ khó thực hiện quyền làm chủ của người lao động. Phải có kiến thức, phải có bản lĩnh để làm chủ", bà Khánh chia sẻ với bản lĩnh và chất giọng rắn rỏi của nữ cựu tù chính trị.
Đến thời điểm hiện tại, ở tuổi gần 80, bà vẫn đều đặn mỗi sáng sớm đến văn phòng của Ban Liên lạc cựu tù Côn Đảo tại TP.HCM để làm việc, để chăm lo cho đồng đội. Dường như ở bà, niềm tin và ngọn lửa của thanh xuân vẫn cháy mãi. Đi qua bao thăng trầm, khổ ải và cả những lằn ranh của sinh tử trong bom đạn, bà vẫn chỉ nhắn gửi đến thế hệ trẻ hôm nay: Hãy cho đi những gì mình có, cho đi một cách nhẹ nhàng và không cần đòi hỏi nhận lại gì; phải học và liên tục nâng cấp bản thân để cống hiến tốt nhất cho xã hội.
