Ô nhiễm không khí có gây ung thư không?

Trả lời

Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) phân loại ô nhiễm không khí là tác nhân gây ung thư nhóm một trên người, tương tự khói thuốc lá, chất phóng xạ, rượu bia. Không khí ô nhiễm xếp trên thuốc trừ sâu, hơi nóng bay ra từ chảo rán và thịt đỏ, thuộc nhóm IIA, với bằng chứng gây ung thư hạn chế hơn.

Yếu tố nguy cơ chính gây ung thư khi không khí ô nhiễm là các hạt bụi mịn có kích thước dưới 2,5 micromet (PM 2.5), nhỏ hơn khoảng 30 lần so với đường kính sợi tóc người. Các hạt bụi này sinh ra từ quá trình cháy của nhiên liệu hóa thạch và sinh khối, hình thành từ nhiều tiền chất độc hại như lưu huỳnh đioxit (SO2), nitơ oxit (NOx), cacbon monoxit (CO), ozôn (O3), các kim loại nặng như asen, crom, niken, hydrocarbon thơm đa vòng (PAH)...

Bụi mịn PM 2.5 trong không khí xâm nhập phổi gây ung thư theo các cơ chế tương tự khói thuốc lá thụ động.

Thúc đẩy viêm và oxy hóa: Nhiều chất trong bụi mịn PM2.5 có thể kích hoạt tế bào miễn dịch, giải phóng các chất trung gian gây viêm, các gốc oxy hóa hoạt động mạnh (Reactive Oxygen Species - ROS).

Gây đột biến DNA: Viêm và oxy hóa dẫn đến các đột biến, làm đứt gãy chuỗi DNA, có thể tạo ra nhiều -gene ung thư như EGFR, KRAS, HER2..., sinh ra tế bào bệnh.

Ức chế quá trình tự loại bỏ ung thư của cơ thể: Bụi mịn PM 2.5 có thể ức chế khả năng tự sửa chữa DNA của tế bào, cho phép DNA đột biến tồn tại. Chúng cũng làm suy yếu tế bào T sát thủ (cytotoxic CD8+ T) và tế bào NK (Natural Killer), vốn có chức năng giám sát miễn dịch, tiêu diệt tế bào ung thư ngay khi mới hình thành.

Thúc đẩy khối u tăng trưởng và di căn: Bụi mịn có khả năng làm rối loạn các đường truyền tín hiệu trong tế bào và cơ thể gây tăng sinh mất kiểm soát, tạo ra khối u xâm lấn, di căn.

Ngoài ung thư phổi, ô nhiễm không khí còn làm tăng nguy cơ mắc và tử vong do ung thư bàng quang, vú, thận, não, gan, dạ dày, đại trực tràng, bệnh bạch cầu và u lympho.

Để phòng ngừa bệnh, bạn nên theo dõi chất lượng không khí thông qua bản tin dự báo thời tiết hoặc các hệ thống quan trắc chất lượng không khí. Trong những ngày chất lượng không khí thấp, nồng độ bụi mịn PM 2.5 cao, bạn không nên ra ngoài tập thể dục, đóng kín cửa nếu có thể. Khi làm việc ngoài trời, bạn nên đeo khẩu trang có tiêu chuẩn N95, KN95 hoặc FFP2 giúp lọc bớt bụi mịn, giảm nguy cơ phơi nhiễm và ung thư.

Sử dụng điều hòa có chức năng lọc không khí, máy lọc không khí, máy hút mùi khi nấu ăn để làm giảm nồng độ bụi mịn trong nhà. Không đốt nến, hương, hút thuốc lá vì làm tăng phơi nhiễm thêm với bụi mịn trong nhà.

Phó trưởng Khoa Ung bướu
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội