Thâm hụt hơn 44.000 tỷ, EVN phải ‘thắt lưng buộc bụng’
Liên quan đến đề xuất tính khoản lỗ hơn 44.000 tỷ đồng của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vào giá bán lẻ điện bình quân đang nhận nhiều ý kiến trái chiều, tại toạ đàm "Phát triển bền vững ngành điện – Những vấn đề đặt ra", ông Trịnh Quốc Trung, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, theo quy định về giá điện thì các chi phí hợp lý, hợp lệ trong cấu thành chi phí giá điện đầu vào của EVN sẽ được tính vào giá bán lẻ điện bình quân để điều chỉnh.
Tuy nhiên, trong bối cảnh chúng ta mới bước ra từ đại dịch Covid-19, nền kinh tế và các lĩnh vực cần có sự ổn định để phục hồi sau đại dịch nên năm 2022 quyết định không có một lần nào tăng giá điện. Còn năm 2023 có 2 lần tăng nhưng rất nhỏ giọt và thấp.
“Cuối năm 2023, EVN chịu khoản thâm hụt do chi phí, chúng ta quen gọi là lỗ luỹ kế, đến khoảng 50.000 tỷ”, ông cho hay. Đó là chưa tính đến khoản 21.800 tỷ đồng chênh lệch tỷ giá điện mà EVN phải trả cho các đơn vị phát điện theo hợp đồng mua bán điện. Tức do trượt tỷ giá giữa đồng nội tệ VND và các đồng ngoại tệ mà các đơn vị phát điện phải đi vay vốn từ các tổ chức tín dụng nước ngoài để đầu tư vào các nguồn điện và EVN phải có trách nhiệm thanh toán trong hợp đồng mua bán điện.
Điều đó tạo ra thâm hụt khi doanh thu thấp hơn tổng chi phí cấu thành giá điện của EVN. Theo ông, không sớm thì muộn chúng ta phải cho doanh nghiệp hạch toán tính đúng tính đủ vào giá điện, bởi vì EVN cũng không thể chịu được mãi.
Phó Cục trưởng Cục Điện lực nhấn mạnh, EVN là tập đoàn Nhà nước sản xuất kinh doanh điện, nhưng chịu sự điều tiết của Nhà nước, chịu sự giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước chứ không phải EVN độc quyền. EVN cũng chịu thâm hụt trong mấy năm vừa rồi nên đã "thắt lưng buộc bụng".
Điện là ‘đặc biệt’, không thể ‘lời ăn, lỗ chịu’ như hàng hoá khác
Theo nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Nguyễn Tiến Thỏa, phải giải mã số lỗ này do đâu và do nguyên nhân gì. Nếu không giải mã được thì rất khó nhận được đồng thuận trong xã hội. Nghĩa là người ta phản ánh tại sao khi kinh doanh có lãi thì không thấy nói gì, mà lỗ thì lại đổ vào đầu dân…
Với khoản tiền hơn 44.000 tỷ đồng mà EVN báo lỗ luỹ kế, ông Thoả góp ý không nên dùng từ "lỗ". Bởi, hiểu đơn giản lỗ của sản xuất kinh doanh là tổng doanh thu nhỏ hơn tổng chi phí. Nguyên nhân do giá bán ra nhỏ hơn giá thành sản xuất.
Hàng hóa thông thường kinh doanh theo thị trường và giá do thị trường quyết định thì “lời ăn, lỗ chịu”. Doanh nghiệp làm ăn yếu kém, quản trị không tốt dẫn đến giá thành cao, thị trường không chấp nhận thì buộc phải chấp nhận lỗ. Nếu EVN cũng là một đơn vị làm ăn như thế thì chúng ta không phải bàn ở đây, ông phân tích.
Thế nhưng, điện không phải như hàng hóa thông thường. Điện ở đây đang thực hiện đa mục tiêu, tùy vào diễn biến kinh tế, xã hội… để điều hành giá.
Từ đó có thể thấy điện rõ ràng không phải do thị trường quyết định mà do Nhà nước quyết định. Cho nên tác động của giá điện như thế nào, điều chỉnh ra sao, điều chỉnh ở mức độ nào, vì sao lại điều chỉnh thế… Nhà nước cân nhắc rất kỹ, tính toán cân đối rất chi tiết để giảm thiểu nhất tác động.
Trong năm 2022-2023, vì nhiều lý do khách quan, giá điện chúng ta quyết định thấp hơn giá thành sản xuất từ 135-149 đồng/kWh. Thế nên, đây không phải là lỗ, mà chênh lệch dòng tiền âm do chúng ta phải vì mục tiêu lớn hơn của đất nước. Ngành điện phải tạm thời chưa tính các yếu tố được phép theo quy định của Luật Điện lực là tính đúng, tính đủ vào giá.
Theo ông, việc xử lý khoản thâm hụt hơn 44.000 tỷ đồng của EVN kể cả nhận được sự đồng thuận thì cũng phải tính toán sao cho hợp lý.
Bên cạnh đó, EVN cũng phải rà soát lại tất cả những khoản chi phí chênh lệch dòng tiền âm, khoản nào được tính vào giá thì giữ lại, khoản nào pháp luật chưa quy định được tính vào giá thì loại ra; đồng thời xây dựng một lộ trình phân bổ hợp lý để tránh gây sốc về giá điện nếu đưa vào.
Về giá điện, chuyên gia Nguyễn Tiến Thoả đề nghị thực hiện đúng quyết định của Thủ tướng, điều hành đúng cơ chế, phương pháp tính giá, thời gian điều chỉnh giá.
“Chúng ta cứ thực hiện 3 tháng một lần điều chỉnh giá điện. Để một năm mới điều chỉnh một lần, tất cả các chi phí dồn nén lại đến khi chúng ta xả một lần là bung lên, tác động rất khủng khiếp”, ông gợi mở và cho biết, từ kinh nghiệm điều hành giá xăng dầu, thực hiện đúng thời gian mà điều chỉnh để tránh gây sốc.
“Bây giờ là cơ chế thị trường, cứ mua cao bán thấp mãi thì không sức nào chịu nổi. Nhà nước không bù được. Ngân sách không bù nổi, không có cách nào khác. Tôi nghĩ rằng phải đi con đường như thế thôi”, ông cũng lưu ý thêm.
