Mới đây, lực lượng kiểm lâm tỉnh Quảng Trị đã ghi nhận sự xuất hiện của Thất diệp nhất chi hoa (tên khoa học Paris polyphylla Sm.) trong khu rừng nguyên sinh. Đây là một trong những loại dược liệu quý hiếm, được xếp trong Sách đỏ Việt Nam, phân bố hạn chế ở một số vùng núi cao như Cao Bằng, Lai Châu, Lào Cai, Nghệ An… và nay được phát hiện tại Quảng Trị.
Thất diệp nhất chi hoa được ví như “kho báu sống” do có giá trị y học và độ hiếm. Loại cây này cũng có giá thương mại cao. Mỗi kilogram thân, rễ hiện được rao bán khoảng 2,5 triệu đồng. Ước tính với diện tích 1ha, người trồng có thể thu về hàng tỷ đồng, theo thông tin đăng tải trên báo Người Lao Động.
Theo ghi chép trong sách “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của GS. Đỗ Tất Lợi, thất diệp nhất chi hoa (còn gọi là độc cước liên, thiết đăng đài, chi hoa đầu, tảo hưu, thảo hà xa) có vị ngọt, hơi cay, tính bình, không độc. Thân rễ của cây được sử dụng trong nhiều bài thuốc khác nhau.
Theo nghiên cứu, chiết xuất từ thân, rễ cây thất diệp nhất chi hoa chứa các glucosid steroid (glucosid của diosgenin và pennogenin). Những hợp chất này có tác dụng cầm máu, tăng lực co cơ tim, kháng khuẩn, chống viêm và hỗ trợ điều trị khối u trong thực nghiệm.
Trong y học cổ truyền Trung Quốc, loại cây này được dùng để trị sốt, giải độc, chữa ho. Ở Ấn Độ và Nepal, bột thân và rễ cây được dùng để trị giun sán hoặc bôi ngoài da trị mụn nhọt.
Thất diệp nhất chi hoa. (Ảnh minh hoạ)
Một số bài thuốc sử dụng thất diệp nhất chi hoa
Trong y học cổ truyền Việt Nam thất diệp nhất chi hoa dùng chữa một số bệnh sau:
- Chữa trẻ em kinh sài, co giật: Sử dụng 0,5 – 1g bột thân, rễ thất diệp nhất chi hoa sấy khô, uống ngày 4 – 5 lần.
- Chữa sốt cao, quai bị, viêm họng: Sử dụng thân, rễ thất diệp nhất chi hoa phối hợp với thiên hoa phân, bạc hà. Sắc lấy nước uống.
- Chữa rắn độc cắn, nhọt vú, viêm phổi: Sắc uống 4 – 20g thân rễ thất diệp nhất chi hoa.
- Hỗ trợ điều trị hen suyễn, ung thư phổi: Sử dụng thân, rễ thất diệp nhất chi hoa kết hợp với các vị thuốc khác.
Dù có giá trị y học nhưng loài cây này vẫn chưa được trồng phổ biến tại Việt Nam. Phần lớn cây được thu hái từ tự nhiên nhưng tình trạng khai thác bừa bãi đang đe dọa nghiêm trọng đến sự tồn tại của loại cây này. Nếu cơ quan chức năng không có biện pháp bảo tồn và nhân giống, “kho báu sống” này có nguy cơ biến mất hoàn toàn. Các chuyên gia khuyến nghị cần tăng cường tuyên truyền để cộng đồng hiểu về giá trị, độ quý hiếm, cũng như xây dựng mô hình trồng và khai thác bền vững, hình thành vùng dược liệu đặc hữu.
