(Ảnh minh hoạ: Getty Images).
Trong giao dịch chứng khoán toàn cầu, các thuật ngữ T+0, T+1 hay T+2 thường xuyên xuất hiện. Đây là khái niệm thông dụng đối với các nhà đầu tư chứng khoán bình thường nhưng với những người chuẩn bị gia nhập thị trường thì chưa chắc.
Vậy, T+0, T+1, T+2 là gì?
T là viết tắt của từ “transaction” (giao dịch). Ký hiệu “T+” thể hiện thời gian từ lúc giao dịch phát sinh đến khi tiền hoặc cổ phiếu về tài khoản của nhà đầu tư, không tính thứ Bảy, Chủ nhật và ngày lễ.
Nếu việc đặt lệnh và thanh toán thành công diễn ra trong cùng một ngày, đó gọi là T+0. Hiện tại, chỉ một số ít thị trường chứng khoán áp dụng cơ chế này, chẳng hạn như Trung Quốc đại lục và Ấn Độ. Thị trường Việt Nam có thể sẽ áp dụng T+0 trong tương lai.
Trong khi đó, các thị trường chứng khoán phát triển hơn thường áp dụng cơ chế T+1 hoặc T+2. Khi đó, cổ phiếu hoặc tiền sẽ về tài khoản lần lượt một hoặc hai ngày sau khi phát sinh giao dịch.
Ví dụ, nếu nhà đầu tư thực hiện lệnh bán cổ phiếu vào thứ Hai, họ sẽ nhận được tiền vào thứ Ba nếu thị trường áp dụng cơ chế T+1 hoặc vào thứ Tư nếu thị trường áp dụng cơ chế T+2, giả sử trong tuần không có ngày lễ nào.
Tại sao nhà đầu tư phải chờ đợi?
Trước đây, các giao dịch chứng khoán tại Mỹ được thực hiện thủ công thay vì tự động như bây giờ. Các nhà đầu tư sẽ chờ nhận chứng khoán dưới dạng một chứng chỉ thực tế.
Họ sẽ chỉ thanh toán khi đã nhận chứng chỉ đó. Thời gian giao hàng không cố định và giá chứng khoán luôn biến động. Vì vậy, các cơ quan quản lý thị trường đã ấn định một khoảng thời gian nhất định để giao chứng khoán và thanh toán tiền mặt.
Trong giai đoạn từ thập niên 1960 đến cuối những năm 1980, thị trường Mỹ áp dụng cơ chế T+5. Sau cú sập chứng khoán năm 1987, để giảm thiểu rủi ro cho các bên, khung thời gian thanh toán đã rút ngắn xuống còn T+3.
Phải mất 30 năm cho đến năm 2017, các cơ quan quản lý mới rút ngắn thời gian thanh toán một ngày, T+2. Tức là, tiền và cổ phiếu sẽ về tài khoản hai ngày sau giao dịch phát sinh.
Vào ngày 28/5/2024, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) đã chuyển sang áp dụng T+1. Theo đó, cổ phiếu, ETF, trái phiếu doanh nghiệp và một số chứng khoán nợ khác sẽ áp dụng cơ chế thanh toán này.
Ưu và nhược điểm của T+1
Quyết định năm ngoái của SEC nhìn chung là tin tốt cho hầu hết các nhà đầu tư vì điều này đồng nghĩ họ có thể mua bán nhanh chóng hơn. Cơ chế T+1 cũng giúp thị trường hoạt động hiệu quả và giảm bớt rủi ro, theo Investopedia.
Động thái của cơ quan quản lý đã giúp giảm tình trạng chênh lệch giá giữa giá tại thời điểm phát sinh giao dịch với giá thanh toán. Đây là mối lo ngại mà SEC đã theo dõi chặt chẽ kể từ khi cổ phiếu meme GameStop tăng sốc vào năm 2021.
Cựu Chủ tịch SEC Gary Gensler nhấn mạnh vào năm 2024 rằng các quy định mới “giúp hệ thống thị trường hoạt động linh hoạt, kịp thời và có trật tự hơn”, đồng thời “cải thiện việc xử lý giao dịch của các nhà đầu tư tổ chức...”
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng bày tỏ lo ngại về vấn đề tiềm ẩn trong giai đoạn đầu, chẳng hạn như những bất lợi của nhà đầu tư quốc tế trong quá trình điều chỉnh danh mục.
