Chiều 23/6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận dự án Luật sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ. Nội dung nổi bật của dự luật là bổ sung chính sách hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Trong đó, Nhà nước hỗ trợ tạo ra, xác lập, khai thác, quản lý quyền sở hữu trí tuệ; hỗ trợ định giá, áp dụng các mô hình chuyển giao, cơ chế chia sẻ quyền sở hữu trí tuệ.
Ngoài ra, dự luật dành ưu tiên mua quyền sở hữu trí tuệ với sản phẩm quan trọng an ninh quốc gia, kinh tế - xã hội; bổ sung chính sách phát triển hệ sinh thái sở hữu trí tuệ, khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư vào doanh nghiệp khởi nghiệp. Chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ được tự xác định giá trị và lập thành danh mục tài sản để quản trị riêng trong trường hợp giá trị tài sản chưa được ghi nhận trong sổ kế toán.
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh mục tiêu của lần sửa đổi này là biến các kết quả nghiên cứu thành tài sản để có thể giao dịch, mua bán được. "Chỉ khi đó chúng ta mới có thể hình thành được thị trường mạnh, đưa trí tuệ trở thành động lực phát triển", Bộ trưởng Hùng nói.
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng. (Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội).
Bộ trưởng cho rằng với dự luật này, quyền sở hữu trí tuệ có thể được định giá, mua bán, đưa vào làm tài sản. Chuyển đổi quan trọng nhất của dự luật là chuyển từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa kết quả nghiên cứu. Nhờ vậy, sở hữu trí tuệ sẽ trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của doanh nghiệp và quốc gia.
Hiện nay, đối với các quốc gia đã phát triển, tài sản vô hình, tài sản trí tuệ là chủ đạo, có thể chiếm tới 70-80% tổng tài sản. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh Việt Nam đã đến giai đoạn phải ưu tiên phát triển tài sản trí tuệ để phát triển đất nước, đưa tài sản này trở thành động lực tăng trưởng kinh tế mới.
Về băn khoăn của cơ quan soạn thảo xung quanh "chủ sở hữu tự xác định giá trị" tài sản trí tuệ, Bộ trưởng nói quá trình định giá sở hữu trí tuệ gồm hai bước. Bước một, doanh nghiệp tự định giá, có thể thông qua chi phí nghiên cứu và đưa vào quản trị riêng. Bước hai, họ sẽ định giá thông qua tổ chức trung gian, tổ chức tư vấn.
"Khi được định giá bởi tổ chức trung gian, tài sản đó có thể mang trao đổi. Đây là kinh nghiệm quốc tế khá phổ biến và sẽ tiếp tục được làm rõ", Bộ trưởng nói.
Sản phẩm do AI tự tạo ra sẽ không được bảo hộ
Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải nói rất băn khoăn khi dự luật chưa bổ sung các chính sách về công nhận quyền sở hữu đối với các sản phẩm do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra. Trong khi đó, nhiều quốc gia đã có chính sách pháp luật rất cụ thể để điều chỉnh, khuyến khích ngành này phát triển.
"Sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ trong bối cảnh chuyển đổi số rất mạnh mẽ chúng ta không thể thoát ly. Cần một khung pháp luật để ban hành thông tư, nghị định về việc này", bà đề xuất.
Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cũng nhìn nhận trong bối cảnh AI phát triển mạnh và được ứng dụng rộng rãi như hiện nay, Chính phủ cần đặt ra việc có cần thiết công nhận quyền sở hữu trí tuệ với các sản phẩm do AI tạo ra không. Cơ quan soạn thảo cần làm rõ nội dung này.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói việc sử dụng thông tin công khai trên mạng để huấn luyện AI là chủ đề rất "hot" trên toàn cầu. AI dùng thông tin để suy luận, tạo ra thông tin mới. Việc này giống như con người đọc sách hoặc bài báo công khai trên mạng, sau đó tư duy, đặt ra nhận thức mới và áp dụng vào công việc để phát triển.
Về sản phẩm do AI tạo ra, Bộ trưởng nhấn mạnh cần phân biệt rõ. Sản phẩm do AI tự tạo ra mà không có sự tham gia của con người thì không được bảo hộ. Còn sản phẩm do con người dùng AI như một công cụ để tạo ra thì được bảo hộ. Đây là quy định mà các nước cơ bản đang áp dụng. Thời gian tới, Bộ sẽ nghiên cứu, xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo để tạo hành lang pháp lý rõ ràng, quản lý triệt để nội dung này.
Theo kế hoạch, dự án Luật sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ sẽ được trình Quốc hội xem xét và thông qua tại kỳ họp thứ 10 vào cuối năm nay.
