Nếu được Mỹ và Anh chấp thuận, thương vụ này không chỉ giải quyết bài toán thoái vốn của Nga sau lệnh cấm vận, mà còn giúp đế chế năng lượng Gunvor Group của Törnqvist mở rộng quy mô chưa từng có, từ các trạm xăng ở Bronx (Mỹ) đến Sicily (Ý), cùng hàng loạt nhà máy lọc dầu khắp châu Âu và các mỏ dầu ở Trung Đông, Trung Á.
Thông báo bán tài sản của Lukoil chỉ được đưa ra 3 ngày trước khi Gunvor công bố đã đạt được thỏa thuận mua lại. Sự nhanh nhạy ấy mang đậm dấu ấn của Törnqvist - doanh nhân 71 tuổi vốn nổi tiếng trong giới thương mại hàng hóa vì khả năng “ra tay nhanh như chớp”. Theo Forbes, giá trị tài sản của ông là 5,4 tỷ USD.
Một số chuyên gia tài chính cho rằng giá trị ước tính của khối tài sản Lukoil có thể vào khoảng 20 tỷ USD, nhưng cả 2 bên đều từ chối tiết lộ giá trị và cấu trúc thanh toán.
Phía Gunvor cho biết công ty đã nộp hồ sơ xin cấp phép giao dịch với các cơ quan trừng phạt của Mỹ và Anh. Hiện tại thương vụ này đang gây “chấn động” giới năng lượng toàn cầu, bởi nhiều tập đoàn khác còn chưa biết cách thương lượng với một doanh nghiệp Nga đang nằm trong danh sách đen của phương Tây.
Gunvor - có nghĩa là “cảnh giác trong chiến tranh” theo tiếng Bắc Âu cổ - do Törnqvist sáng lập cùng Gennady Timchenko, một cựu quan chức thương mại Liên Xô . Hai người gặp nhau vào cuối thập niên 1990, khi làn sóng thương nhân phương Tây đổ vào Nga hậu Liên Xô để buôn dầu và kim loại.
Törnqvist, sinh ra ở Stockholm, từng làm việc cho BP trong thập niên 1970 trước khi tự mình khởi nghiệp bằng việc kinh doanh dầu nhiên liệu Nga từ Estonia. Sự nhạy bén giúp ông nắm bắt cơ hội lớn vào năm 2003, khi Moscow tịch thu tài sản của tỷ phú đối lập Mikhail Khodorkovsky. Gunvor nhanh chóng sắp xếp để đảm bảo dòng dầu từ các mỏ bị tịch thu vẫn tiếp tục ra thị trường quốc tế - bước ngoặt biến một công ty nhỏ vùng Baltic thành “ông lớn” giao dịch dầu toàn cầu, từng chiếm tới 30% lượng dầu xuất khẩu bằng đường biển của Nga.
Torbjörn Törnqvist.
Sau khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014, Mỹ đưa Timchenko vào danh sách trừng phạt, cáo buộc ông là người thân cận của Putin và cho rằng tổng thống Nga có lợi ích tài chính trong Gunvor. Để cứu công ty khỏi sụp đổ, Törnqvist mua lại cổ phần của Timchenko, rút khỏi các tài sản ở Nga và chuyển hướng sang LNG cùng thị trường Mỹ.
Thương vụ với Lukoil diễn ra trong thời điểm ngành năng lượng toàn cầu đang tái cấu trúc. Các nhà giao dịch hàng hóa đang thu lợi lớn từ biến động giá dầu và gián đoạn nguồn cung do mâu thuẫn địa chính trị và đại dịch.
Năm 2024, Gunvor đạt doanh thu 136 tỷ USD và lợi nhuận 729 triệu USD - một trong con số tốt nhất lịch sử công ty.
“Các nhà buôn luôn có khẩu vị rủi ro cao hơn các tập đoàn dầu khí truyền thống và hiện họ có sẵn tiền mặt trong túi,” giáo sư Craig Pirrong từ Đại học Houston nhận định.
Tuy nhiên, việc tài trợ cho thương vụ mới lại là thách thức. Các ngân hàng phương Tây tỏ ra dè dặt trước mọi giao dịch liên quan đến Nga. Nhiều nguồn tin cho rằng Gunvor có thể dành một phần lợi nhuận tương lai cho Lukoil như hình thức thanh toán gián tiếp sau chiến sự, giải pháp linh hoạt giúp vượt qua hạn chế về tài chính.
Dù từng chịu ảnh hưởng nặng nề từ các lệnh cấm vận, Törnqvist chưa bao giờ hoàn toàn cắt đứt với nước Nga. Gunvor vẫn duy trì một số hoạt động xuất khẩu dầu và cổ phần trong bến cảng St. Petersburg, vì “không thể bán” trong điều kiện thị trường bị phong tỏa. Cho đến khi Nga mở chiến dịch ở Ukraine năm 2022, Törnqvist vẫn còn xuất hiện tại trụ sở Rosneft ở Moscow, điều phản ánh mối quan hệ phức tạp giữa thương mại và chính trị trong ngành dầu khí.
Sau khi chiến sự bùng nổ, Gunvor nhanh chóng giảm giao dịch với Nga, chuyển hướng sang LNG, năng lượng sạch và mở rộng sang thị trường Mỹ Latinh. Việc thâu tóm tài sản của Lukoil đánh dấu thương vụ lớn nhất trong những đợt mua bán gần đây, đồng thời giúp Törnqvist định vị lại vị thế của Gunvor giữa cơn địa chấn địa chính trị.
Ở tuổi 71, Törnqvist vẫn không có dấu hiệu muốn nghỉ hưu. Ông duy trì hình ảnh điềm đạm, nhưng nổi tiếng cầu toàn và khắt khe. Ngoài thương trường, ông là người đam mê thể thao, từng tài trợ cho đội đua America’s Cup và thúc đẩy cuộc đua thuyền buồm danh giá này theo hướng công nghệ cao.
Giới quan sát cho rằng thương vụ Lukoil không chỉ là canh bạc kinh doanh, mà còn là nước cờ chiến lược giúp Gunvor chuẩn bị cho thời kỳ chuyển giao thế hệ. Con trai ông, Fredrik Törnqvist, hiện đã là một trong những lãnh đạo cấp cao của tập đoàn. Nếu Gunvor vẫn thuộc sở hữu gia đình, doanh nghiệp này sẽ là một di sản vững chắc, còn nếu bán đi, giá trị tài sản hữu hình từ thương vụ này sẽ giúp công ty dễ định giá hơn nhiều so với một nhà buôn hàng hóa thuần túy.
Tham khảo WSJ
