Cá sống làm gỏi và cá ướp muối là hai món cá “khoái khẩu” của rất nhiều người. Thế nhưng, hai loại cá này lại tiềm ẩn nguy cơ ung thư, đặc biệt khi tiêu thụ quá thường xuyên.
Cá sống làm gỏi và nguy cơ ung thư
Tờ Reuters thông tin, các nhà nghiên cứu ở Thái Lan cảnh báo rằng thói quen ăn gỏi cá nước ngọt có thể khiến người ăn đối mặt với nguy cơ mắc ung thư gan và đặc biệt là ung thư đường mật. Nguyên nhân đến từ loại sán lá gan ký sinh trong cá sống ở các dòng sông và ao hồ. Khi cá được ăn sống, ấu trùng sán theo đó đi thẳng vào cơ thể người.
Một người dân đang chế biến cá làm gỏi (Ảnh: AFP).
Điều đáng sợ là người bị nhiễm sán lá gan hầu như không có triệu chứng. Nhưng theo thời gian, ký sinh trùng bám vào ống mật, dùng hai giác hút để bám và gây loét niêm mạc ở cơ quan này. Cùng lúc đó, sự xâm nhập của chúng kích hoạt một phản ứng miễn dịch dữ dội gọi là “bão cytokines”. Phản ứng này không chỉ tấn công ký sinh trùng mà còn phá hủy cả mô xung quanh ống mật. Chính chuỗi viêm mạn tính kéo dài nhiều năm này được xem là yếu tố làm tăng nguy cơ biến đổi tế bào ác tính, dẫn đến ung thư.
Theo giáo sư Banchob Sripa (Đại học Khon Kaen, Thái Lan), dù chưa đến 1% người nhiễm sán lá gan sẽ phát triển ung thư, nhưng số lượng người nhiễm lại lên đến hàng triệu, khiến nguy cơ cộng đồng trở nên đáng báo động. Tại Thái Lan, một mình nước này đã có khoảng 6 triệu người nhiễm sán lá gan. Ở vùng Đông Bắc của quốc gia này, nơi món gỏi cá Koi-Pla rất phổ biến, tỷ lệ mắc ung thư đường mật thuộc hàng cao nhất thế giới.
Món gỏi cá Koi-Pla (Ảnh: Lifestyle Asia).
Nghiên cứu cũng cho thấy phần lớn bệnh nhân ung thư gan liên quan đến sán lá được phát hiện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn, gần như không thể điều trị triệt để. Khi xuất hiện triệu chứng và được chẩn đoán, hầu hết bệnh nhân chỉ còn sống từ 6 tháng đến một năm.
Chính vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo biện pháp bảo vệ sức khỏe đơn giản nhất chính là ngừng ăn cá nước ngọt sống hoặc tái.
Cá ướp muối và nguy cơ mắc ung thư
Vào năm 2018, Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới (WCRF) đã công bố một báo cáo quy mô lớn về mối liên hệ giữa thói quen ăn uống và nguy cơ ung thư. Sau khi phân tích hàng loạt kiểu ăn phổ biến tại nhiều quốc gia, tổ chức này đưa ra bằng chứng thuyết phục cho thấy tiêu thụ nhiều cá ướp muối làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư.
Cá ướp muối có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư khi được tiêu thụ quá nhiều (Ảnh: Getty).
Theo WCRF, quá trình ướp muối khiến cá tích tụ lượng nitrit rất cao. Khi đi vào cơ thể, nitrit chuyển hóa thành nitrosamine. Đây là một nhóm hợp chất được biết đến với khả năng gây ung thư mạnh, có thể làm hỏng cấu trúc DNA và thúc đẩy những biến đổi ác tính trong tế bào.
Các nghiên cứu trên động vật cho thấy chế độ ăn giàu nitrosamine làm tăng tỷ lệ xuất hiện khối u ở hệ tiêu hóa. Trên người, nhiều khảo sát quan sát cũng ghi nhận nồng độ nitrosamine trong cơ thể của những người ăn nhiều cá ướp muối cao vượt trội so với nhóm ăn ít.
Thực tế, mối lo ngại này đã được đặt ra từ rất sớm. Ngay năm 1992, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã chính thức xếp cá ướp muối vào nhóm 1 các tác nhân có khả năng gây ung thư ở người.
Các chuyên gia khuyến cáo, cách đơn giản nhất để giảm rủi ro là ưu tiên các món cá tươi, hạn chế tối đa việc ăn cá ướp muối thường xuyên. Nếu vẫn muốn thưởng thức hương vị đặc trưng của loại thực phẩm này, mỗi người chỉ nên ăn vài lần mỗi tháng và cần ngâm, rửa kỹ trước khi chế biến để giảm bớt lượng muối và nitrit còn tồn dư.
